بحران فزایندۀ پایداری منابع آب در ایران را می‌توان بحرانی تمدنی لحاظ کرد؛ در شرایطی که به‌جای سازگاری با امکانات موجود، تقاضای شتابان و اغلب بدون پاسخ برای آب بیشتر در سراسر جغرافیای ایران مشهود است، زیان‌بارترین و درعین‌حال گسترده‌ترین واکنش در این میان، فشاری است که برای برداشت آب بیشتر به منابع با ارزش آب زیرزمینی وارد شده و می‌شود. تصمیم قانونی به کاهش سطح برداشت از منابع آب در برنامۀ ششم و هفتم با مقادیر مشخص، برای پرهیز از خطرات مشهودی چون نابودی اکوسیستم‌های بزرگ و حیاتی، تخلیۀ مستمر مخازن ثابت آب زیرزمینی و پیامدهای آن، کاهش رطوبت و شوری خاک و تولید منشأ گردوغبار و نظایر آن گرفته شده است، اما تدابیر اجرایی و اجتماعی قابل اتکاء برای تحقق هدف‌های پیش‌بینی‌شده، غیرمؤثر و یا مفقود است. سازوکارهایی که می‌تواند شکل موجود حکم‌رانی آب را اساساً متحول کند، مانند ارتباطات شبکه‌ای و داوطلبانه و توافقات و سازوکارهای اقتصادی، اگر هم کاملاً مفقود نباشند، بسیار ضعیف و جزیره‌ای هستند. 

 انتقال آب از تونل رودخانه کرج به تهران ۱۵ سال پس از کلنگ‌زنی و از سال گذشته آغاز شده است. این تونل ظرفیت آن را دارد که سالانه ۳۴۰ میلیون مترمکعب آب را به طور مستقیم از پشت سد امیرکبیر به تهران منتقل کند. انتقالی که به دلیل حذف مسیر رودخانه کرج مورد اعتراض بسیاری از فعالین زیست محیطی قرار گرفت. منتقدان این طرح معتقدند وقتی آب مورد نیاز تهران سال‌هاست پس از طی کردن مسیر طبیعی رودخانه از آبگیر بیلقان و با خط لوله به تهران منتقل می‌شود دیگر چه نیازی به صرف هزینه گزاف برای احداث تونل بود. تونلی که در مرحله آزمایشی باعث مرگ ماهی‌های رودخانه به دلیل افت سطح آب هم شده بود.

معاون آب و آبفای وزیر نیرو با بیان اینکه نیازمند تغییر حکمرانی در بخش آب هستیم، گفت: حکمرانی خوب آب با توجه به چهار وجه محیط، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی امکان‌پذیر است. قاسم تقی‌زاده خامسی در گفت و گویی رادیویی با تاکید بر ضرورت یک مدیریت قدرتمند در حوزه آب کشور گفت: با توجه به اینکه ایران در یک منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد و ۸۵ درصد مساحت کشور در منطقه خشک و نیمه خشک است و از طرفی قرار گرفتن ۴۵ درصد جمعیت کشور در مناطقی که بیش از ۲۰ درصد از منابع آبی را دارند و نیز پدیده تغییر اقلیم که چند سال اخیر شاهد آن بوده‌ایم، نیازمند یک مدیریت و ساز و کار قوی به‌ویژه در حوزه آب کشور هستیم.

با توجه به کاهش بارش‌ها در پاییز پیش رو می‌توان گفت پیامدهای خشکسالی مانند افزایش حاشیه‌نشینی و نرخ بیکاری بیشتر به چشم خواهد آمد.  روزنامه جام جم نوشت: «پاییز خشک دیگری در راه است. این گزاره می‌تواند در آوار اخبار تلخ این روزها اتفاقی معمولی باشد که حالا از زبان رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی اعلام شده، اما این ظاهر ماجراست و آن چه پشت این خبر به ظاهر معمولی نهفته حکایت از اتفاقات سیاه‌تری دارد. هر چند تعدد و توالی اخبار بد این روزها جایی برای دوراندیشی چنین اخباری نمی‌گذارد اما پیامدهای خشکسالی پاییزی سال گذشته و امسال اتفاقا خیلی زود خودش را نشان می‌دهد و بدتر این‌ که اولین تاثیر آن در معیشت ما مردم است. تاثیرات آب و هوایی شاید تا چند سال پیش تنها در میانه هشدارهای فعالان محیط زیست و از زبان آنها شنیده می‌شد اما از وقتی این پیامدها به صورت مستقیم در زیست شهروندان نمود پیدا کرده حالا می‌توان حتی آن را در ‌یک تاکسی هم از زبان مسافران شنید.

خشکسالی تقریباً بر همه ابعاد محیط و جامعه تأثیر می گذارد و به طور مستقیم بر دستیابی به اهداف توسعه پایدار تأثیر می گذارد. شرایط خشکسالی غالباً تا زمانی که کمبود آب شدید نشود و تأثیرات نامطلوب بر محیط زیست و جامعه آشکار شود، قابل توجه نیست. تاثیرات خشکسالی ممکن است تحت تأثیر بافرهای سازگار (مانند ذخیره آب یا خرید خوراک دام) قرار گیرد یا مدت طولانی پس از عادی شدن بارندگی (به عنوان مثال به دلیل کمبود آب زیرزمینی یا مخزن) ادامه یابد. همانطور که در کادر 3.1 توضیح داده شده است، توسعه آهسته و مدت طولانی خشکسالی، از جمله ویژگی های دیگر، ممکن است با تأثیرات فراتر از تلفات کشاورزی مشترک همراه شده و کمی و تعیین اثرات خشکسالی را پیچیده کند.

کارشناسان هواشناسی خشکسالی را بارش کمتر از حد معمول که منجر به تغییر الگوی آب و هوایی می‌شود، تعریف کرده‌اند. از این‌رو به‌طورکلی خشکسالی از نظر هواشناسی به‌حالتی از خشکی ناشی از کمبود بارندگی اطلاق می‌شود. خشکسالی معمولاً براساس درجه خشکی در مقایسه با مقادیر نرمال یا میانگین و طول دوره خشکی تعریف می‌شود. لازم است که تعاریف خشکسالی هواشناسی به‌صورت موردی برای هر منطقه متفاوت از مناطق دیگر درنظر گرفته شود چرا که شرایط جوی که موجب کمبود بارش می‌شود از منطقه‌ای به منطقه دیگر متغیر است.

 خشکسالی یکی از پدیده‌های هواشناختی و جدایی ناپذیر از شرایط اقلیمی در کشورهای واقع در عرض‌های جنب حاره‌ای مانند ایران است. در این مناطق که بیشترین بیابان‌های جهان را داراست، خطر خشکسالی وجود دارد و این پدیده پیامدهای نامطلوبی را به همراه دارد. به‌طور کلی ویژگی‌ها و اثرات خشکسالی مانند شدت، مدت و بزرگی آن از محلی به محل دیگر متفاوت است. در مناطق خشک و نیمه خشک اثرات کمبود بارندگی روی منابع آب به‌سرعت آشکار می‌شود. به بیان دیگر در مناطقی که به طور طبیعی دارای محدودیت منابع آب هستند، بروز خشکسالی تاثیرات منفی بیشتری به دنبال دارد وحتی می‌تواند به بحران منتهی شود.

1.10 تعامل انسان - آب

1.1.10 معرفی

طی دهه های گذشته نوع بشر علاقه زیادی به مسئله استفاده از آب در محیط های شهری نشان داده است. تحت شرایط تمرکز در محل های زندگی شهری و تمایل مهاجرت ساکنان به شهرها، این بیش از حد شلوغ شده است و مسائل مربوط به آب در مناطق شهری و اطراف آن پیچیده تر است.

تأمین آب و سرویس بهداشتی به طور کلی با رشد شهرهایی که به مگاپالسی تبدیل می شوند مقابله می کند. در حالی که توزیع آب آشامیدنی و صنعتی و جمع آوری فاضلاب در چنین توده هایی اغلب مشکلاتی غیرقابل حل دارد، از لحاظ فنی و مالی شهرها نیز بر مناطق اطراف تأثیر می گذارند، زیرا آب باید از دور جمع شود و منتقل شود.

روز جهانی آب، آب را گرامی می دارد و آگاهی 2.2 میلیارد نفری را که بدون دسترسی به آب سالم زندگی می کنند، افزایش می دهد. این امر در مورد اقدام برای مقابله با بحران جهانی آب و دستیابی به هدف توسعه پایدار 6 است: تأمین آب و بهداشت برای همه تا سال 2030.

 فلات ایران، خشک و بیابانی است. میانگین درازمدت بارندگی در ایران، علی‌رغم مجاورت با دو پیکره آبی بزرگ یعنی دریای خزر در شمال و خلیج فارس و دریای عمان در جنوب، 250میلیمتر در سال است. قسمت اعظم مساحت این سرزمین از نظر جغرافیایی در کمربند خشک و نیمه خشک کره زمین با بارندگی کم قرار دارد.

مراسم اختتامیه جشنواره ملی «عکس آب با نگاهی به آینده» همزمان با روز ملی آب، با حضور معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا در ساختمان ستادی وزارت نیرو برگزار شد. در این جشنواره ملی 1500 اثر در 13 محور مورد داوری قرار گرفت.

بر اساس این گزارش، ارزیابی این جشنواره ملی در 13 محور شامل "ارزش اقتصادی آب"، "کم‌آبی"، "بحران آب"، "سازگاری با کم‌آبی"، "تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی"، "مدیریت به‌هم پیوسته منابع آب و خاک"، "نقش علوم اجتماعی در مدیریت مصرف"، "استفاده از پساب و بازچرخانی آب"، "صنعت سدسازی و توسعه پایدار"، "مدیریت تقاضای آب"، "آب و محیط زیست"، "آب و نگاه به آینده"، "مدیریت بی‌رویه آب در بخش کشاورزی" و "ابنیه‌های تاریخی مربوط به آب شامل" آب انبار، آسیاب‌های آبی، قنات‌ها صورت گرفته است.

من از کودکی با رودخانه ها و تالاب ها بسیار آشنا بودم و در یک منطقه تحقیقاتی کشاورزی زندگی می کردم. ظرافت مورد علاقه من در کودکی تارو بود که در تمام مناطق باتلاقی در جامعه رشد کرد. من همچنین به یاد می آورم که چگونه کل جامعه گرد هم آمدند تا حفرهای کم عمق و بلافاصله آبهای زیرزمینی که در این حوضچه ساخته شده بودند را حفر کنند و برای اهداف آبیاری مورد استفاده قرار گرفتند. اگرچه، ما به شرکت تصفیه آب به آب تصفیه شده دسترسی نداشتیم، اما هیچ وقت مجبور نبودم به فکر عدم دسترسی به آب در جامعه خود باشم. جامعه من نیز سهم نسبتاً خوبی از باران ها داشت. در فصول باران، معمول بود که هر خانوار آب باران را برای آشامیدن و مصارف خانگی برداشت می کرد. ما بچه ها، هر وقت باران شروع به باریدن کرد، با شادی و باران بازی می کردیم، در باران بازی می کردیم. که به آرامی سقوط کرد و قطرات باران به بدن طراوت می یافت. من واقعاً دلم برای آن لحظه ها تنگ شده است!

در تابستان سال ۹۷  به دلیل کاهش بارشها در سال آبی ۹۶-۹۷ مناطق زیادی از کشور تحت تنش آب شرب قرار گرفت. در این تابستان جمعیت شهری و روستایی بالغ بر ۳۶.۸ میلیون نفر (معادل ۴۶درصد جمعیت کشور) تحت تنش آب شرب قرار گرفت.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی نسبت به یک قسمت جدید و ترسناک بحران آب در ایران هشدار داده؛ کم‌آبی  وارد قلب زندگی روزانه مردم شده و این منجر به شروع ناآرامی‌های اجتماعی شده.