کمیت سیلی که برای طراحی سازه های تحت تاثیر وقایع هیدرولوژیکی با توجه به عواملی چون ایمنی سازه، هزینه، طول عمر و خسارت محتمل به کار می رود، سیل طراحی نام دارد. سیل طراحی معمولا در سه دسته سیل های بر پایه فراوانی 1، حداکثر سیلاب محتمل 2 و سیل استاندارد پروژه 3 تقسیم بندی می شوند. ابعاد خسارات حاصل از شکست سدها در مقبل منافع حاصل از ساخت و بهر هبرداری بهینه از آ نها، حساسیت بسیار بالای انتخاب سیل طراحی به منظور حفظ پایداری سدها را نشان می دهد. روش های کمی تحلیل ریسک برای تعیین سیل طراحی، از یک طرف احتمالات وقایع هیدرولوژیک حدی و از طرف دیگر اثرات و خسارات حاصل از تجاوز سیل از سیلاب طراحی شامل خسارات افزایشی حاصل از شکست سد و تاخیر در بهر هبرداری را دخالت می دهد. تحلیل ریسک با هدف یافتن تعادل قابل قبول بین هزینه های بهبود و افزایش ایمنی در ازای کاهش خسارات مورد انتظار سیل انجام می گیرد. تحلیل ریسک اقتصاد هم چنین ابزار مناسبی برای ارزیابی انواع گزین ههای بهسازی سرریز سدهای موجود و افزایش ایمنی آنها محسوب می شود. اما به دلایل زیر استفاده از این روش با مشکل مواجه است.

• اطلاعات تجربی (و نه فرضی و ذهنی) درباره خسارات سیلاب های عظیم و مصیب تبار معمولا وجود ندارد و در نتیجه توسل به مفروضات مختلف درباره خسارات مستقیم و غیرمستقیم ضروری است . تحقیقات نشان می دهد که نتایج محاسبات به این گونه مفروضات حساسیت زیادی نشان می دهند.
• ارزش گذاری جان انسا نها، خصوصا در مواردی که شکست سد یک فاجعه اجتماعی به بار م ی آورد، کار فوق العاده دشوار و پیچید های تلقی می شود و کاربرد روش تحلیل ریسک را با مشکلات جدی مواجه می سازد.
• نتایج محاسبات تحلیل ریسک اقتصادی که براساس شرایط فعلی و در پایاب و سراب سد صورت م ی گیرد، نمی تواند معیار خوبی برای تصمیم گیری درباره سیلاب طراحی بهینه باشد ، زیرا در بسیاری مو ا رد پس از احداث سد، توسعه عمرانی چشمگیری خصوصا در نواحی پایاب سد صورت م یگیرد. پیش بینی این توسعه برای افق های بلندمدت دشوار است.

سدها و مخازن بزرگی که در پایاب آنها کانو نهای مهم جمعیتی و یا مراکز پراهمیت صنعتی وجود دارد، سازه های پرخطر محسوب می شوند که شکست آنها غالبا به فاجع های منطقه ای و ملی منجر می شود. روگذری از سد که عمدتا به علت وقوع سیلابی بزر گتر از ظرفیت تعدیل مخزن و افزون بر قدرت تخلیه سرریز حادث می شود، یکی از رایج ترین علل شکست سدها است. برخی از گزارشات حاکی از آنست که 41 درصد از سوانح شکست سدها ناشی از کمبود ظرفیت سرریز سدها و 7 درصد ناشی از خطا و اشتباه در بهره برداری از سد و مابقی به علت اندرکنش آب و سازه و زلزله بوده است. بدین ترتیب نزدیک به نیمی از سوانح شکست سدها را می توان ناشی از روگذری از سد دانست. گزارشات و مقالات متعدد دیگری نیز خطر شکست سد بر اثر روگذری را حداقل 30 درصد و غالبا بین 30 تا 40 درصد از کل شکس تهای گزارش شده سدها عنوان کرده اند. به طور کلی از تعداد 100 سانحه شکست سد در بین سال های 1950 تا 1990 میلادی، 40 مورد مربوط به روگذری از سدها بوده است.

شما میتوانید ادامه مطالب مرتبط با این دستور العمل را که تهیه شده توسط جمعی از متخصصین کشور و به سفارش معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور صورت گرفته است را از اینجا دریافت کنید.

دریافت پروژه عملی محاسبه بارش طرح در یکی از حوضه های آبریز ایران