در سال های اخیر، افزایش مصرف آب و محدودیت های فزاینده و پرهزینه بودن توسعه منابع آب سطحی، منجر به فشارهای مضاعف به منابع آب زیرزمینی کشور شده است. در شرایط کنونی، بخش قابل ملاحظه ای از مصارف آب کشور به خصوص در بخش شرب توسط منابع آب زیرزمینی تامین می گردد که عمدتا از آبخوان های آزاد می باشد. این در حالی است که این آبخوان ها از آسیب پذیری و حساسیت بیش تری در مقابل آلاینده های ناشی از فعالیت های کشاورزی، صنعتی و شهرنشینی برخوردار هستند. در بسیاری از موارد، آلودگی آب زیرزمینی بعد از آلوده شدن چاه، چشمه و قنات مشخص می شود. در صورت آلوده شدن آب زیرزمینی، رفع آلودگی بسیار پرهزینه و فرایندی طولانی است و اغلب زمانی آلودگی تشخیص داده می شود که رفع آلودگی آبخوان غیرممکن است. به علاوه تاثیر آلودگی آب زیرزمینی تنها مختص چاه های تامین آب و خود آبخوان نبوده و تخلیه آب زیرزمینی به دریاچه ها  ورودخانه ها و تالاب ها باعث آلودگی منابع آب سطحی نیز می شود که عواقب زیست محیطی خطرناکی را به دنبال دارد.

پیش گیری از راه یابی آلاینده ها به آبخوان های زیرزمینی تنها با محاسبه و تعیین حریم آنها و رعایت ضابطه های تخلیه آلاینده ها به منابع پذیرنده ممکن است. علاوه بر عوامل هیدرولیکی هم چون سطح ایستابی و دینامیکی آب، شیب و ضریب نفوذپذیری خاک، عوامل زمان و غلظت اولیه آلاینده در منبع آب و مقدار آن در نزدیک ترین منبع آلودگی، افزون بر جنبه های حقوقی، در تعیین شعاع اثرپذیری یا حریم بهداشتی چاه، چشمه و قنات های آب موثر هستند. برای محاسبه شعاع اثرپذیری، علاوه بر ارقام ثابت گوناگون با دامنه 2 تا 500 متر که بر حسب نوع خاک، توسط محققان مختلف پیشنهاد شده است، روابط ریاضی، نمودارها و نرم  افزارهای دامنه محاسباتی ویژه ای ارائه شده است.

حفاظت بهداشتی از منابع آب زیرزمینی شهرها که برای تامین آب شرب استحصالی از چاه، چشمه و قنات ها نقش دارند، امروزه از مسوولیت ها و دغدغه های فکری متولیان تامین و توزیع آب شرب، یعنی وزارت نیرو، شرکت مادر تخصصی مدیریت منابع آب ایران، شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور و شرکت های آب منطقه ای استانی و شرکت های آب و فاضلاب استانی محسوب می شود. در این راستا، محاسبه بهینه و دقیق حریم با استفاده از مبانی علمی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا محاسبه و اعمال حریم کوچک تر، خطر آلودگی آب چاه، چشمه و قنات ها را بالا برده و حریم بزرگ تر، اتلاف سرمایه را به دنبال خواهد داشت.

دریافت فایل PDF دستور العمل تعیین حریم کیفی آب های زیرزمینی