دستورالعمل کاربرد روش های ردیابی در مطالعات آبخوان های آبرفتی

۰۳ آذر ۹۴ ، ۲۱:۱۹ نويسنده: بهزاد سرهادی

نخستین آزمایش ردیابی ثبت شده در تاریخ به بیش از 1900 سال پیش باز می گردد. در این آزمایش از خرده های کاه برای پی بردن به سرچشمه رودخانه ای در اردن استفاده شد. از آن پس تاکنون روش های گوناگون ردیابی به وسیله بشر به کار گرفته شده است. هم اکنون در مطالعات منابع آب زیرزمینی و همچنین شاخه های دیگر منابع آب مانند آب های سطحی، یخ و برف و دیگر شاخه های مهندسی روش های ردیابی کارایی گسترد های دارند.

در گذشته کاربرد عمده ردیاب ها در آب های زیرزمینی در پی بردن به مواردی همچون جهت، مسیر، سرعت و زمان عبور آب بوده است. امروزه با توجه به روند رو به افزایش آلودگی منابع آب های سطحی و زیرزمینی علاوه بر موارد فوق مواردی همچون پخشیدگی و انتقال آلاینده ها نیز مورد توجه می باشد. به منظور شناخت و حفاظت کیفی منابع آب داشتن دانشی دقیق از رفتار مواد آلاینده در درون این سیستم ضروری است که به کمک روش های ردیابی می توان این رفتار را تا حدود زیادی شبیه سازی نمود.

مطالعات ردیابی آب های زیرزمینی همیشه بعد از انجام مطالعات کلاسیک هیدروژئولوژی و انجام بررسی های ژئوفیزیکی و ژئوتکنیکی معمول انجام می پذیرد. همچنین به کارگیری ردیاب ها در منابع آب های زیرزمینی براساس ویژگی های آبخوان و خصوصیات ردیاب صورت می گیرد. گاهی اوقات خصوصیات هیدروژئولوژیکی آبخوان محدودیت هایی را برای استفاده از برخی ردیاب ها به وجود می آورد. علاوه بر ویژگی های فوق عوامل دیگری مانند اثرات فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی نیز ممکن است بر نتایج ردیابی تاثیرگذار باشد.

هدف از دستورالعمل کاربرد روش های ردیابی در مطالعات آبخوان های آبرفتی، ارائه مجموعه ای از راهنمایی ها به کارشناس و پژوهشگر می باشد تا بر پایه آنها بتواند با کم ترین هزینه و خطای ممکن، آزمایش ردیابی را انجام و نتایج به دست آمده را تحلیل نماید. این راهنمایی ها حاصل تجربه نویسندگان بوده و کارشناس یا پژوهشگر باید در تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده خود را محدود به شیوه های ارائه شده، ننماید و از قضاوت مهندسی خود نیز کمک گیرند.

در این راهنما روش های گوناگون ردیابی آب های زیرزمینی در محیط های متخلخل آبرفتی مورد اشاره قرار گرفته است. با این وجود، با هدف تمرکز بیش تر بر روش های کاربردی به روش های ردیابی رنگی فلئورسنت، شیمیایی و ایزوتوپی محیطی توجه ویژه ای شده است.

همچنین با وجودی که بخش هایی از این نشریه به شرح روش های آزمایشگاهی و محاسبات مربوط اختصاص یافته است، روش های سنجش آزمایشگاهی به تفصیل مورد توجه قرار نگرفته اند و ضروری است که برای هر یک از روش های م زبور اقدام به تهیه راهنما یا دستورالعمل جداگانه شود. در این دستورالعمل ضمن اشاره به سر فصل های اصلی این روش ها، در هر مورد به انتشارات آژانس بین المللی انرژی اتمی یا انتشارات داخلی ارجاع داده شده است.