مقدمات تهیه داده های مورد نیاز - مدل HEC-HMS - بخش اول
شناسایی و به دست آوردن داده های اولیه
قبل از برنامه ریزی و انجام بازدیدهای صحرایی باید با بررسی مجموع های از اطلاعات اولیه و نقشه های عمومی از منطقه با محدوده مطالعاتی آشنایی پیدا کرد. شناسایی داده های مورد نیاز و یا داده های که باید از بازدیدهای مقدماتی به دست آید، کار جمع آوری اطلاعات را در مراحل بعدی آسان تر می سازد. هرچه داده های بیش تری در دسترس قرار گیرد، اعتماد بیش تری به محاسبات و تحلیل های نهایی برای برآورد حداکثر سیل محتمل وجود خواهد داشت. نمودار مراحل تهیه آمار و اطلاعات و بررسی های اولیه آن ها در شکل ذیل آمده است. این مراحل شامل موارد زیر می باشد.
نقشه های توپوگرافی و یا محلی
نقشه های توپوگرافی با مقیاس های 1:250000 و 1:50000 از منطقه و در موارد خاص نقشه های با مقیا س بزرگ تر، مانند 1:25000 ، باید جمع آوری شود. این نقشه ها باید موقعیت پروژه، جاده های دسترسی، جانمایی سد و محدوده حوضه را نشان دهند. نقشه های توپوگرافی ویژه از قبیل نقشه هایی که در طی طراحی سدها مورد استفاده قرار گرفته اند، اغلب از سازمان های ذیربط و یا از شرکت های مهندسین مشاور قابل دسترس هستند. شکل زیر برای نمونه نقشه بخشی از حوضه آبریز رودخانه بختیاری را نشان می دهد که با استفاده از کلیه نقشه های همجوار آن می توان حوضه رودخانه بختیاری را تا محل مورد نظر برای پروژه مشخص (مثلا محل ساختگاه سد بختیاری) مرزبندی نمود.
نقشه توپوگرافی بخشی از حوضه آبریز رودخانه دز
عکس های هوایی حوضه آبریز
عکس های هوایی با مقیاس های 1:20000 و 1:50000 از منطقه و محدوده طرح و در صورت امکان با فواصل مناسب زمانی برای بررسی تغییرات به وجود آمده در اثر اجرای پروژه های مختلف در منطقه بسیار مفید می باشد. این عکس ها اغلب در اختیار سازمان جغرافیایی ارتش و سازمان نقشه برداری کشور است و در بسیاری از موارد ممکن است، بتوان آن ها را از شرکت های مهندسین مشاور، که در منطقه برای مطالعات طرح های مختلف از جمله توسعه منابع آب و سدسازی، آبخیزداری و توسعه کشاورزی فعالیت داشته اند، دریافت نمود. شکل زیر برای نمونه عکس هوایی 1:20000 بخشی از حوضه آبریز رودخانه دز را نشان م یدهد. با استفاده از این گونه عکس ها می توان خط الراس ها را مشخص و مرز حوضه ها را با دقت بالایی تفکیک کرد.
یک نمونه عکس هوایی 1:20000 بخشی از حوضه آبریز
اطلاعات زمین شناسی و خاک شناسی
اطلاعات و نقشه های زمین شناسی و خاک شناسی حوضه آبریز برای تخمین مقادیر نفوذ به کار می روند. اطلاعات و نقشه های زمین شناسی در اختیار سازمان زمین شناسی و نقشه های خاک شناسی را معمولا موسسه تحقیقات خاک و آب وزارت جهاد کشاورزی و یا شرکت های مهندسین مشاور تهیه می کنند. این نقشه ها را ممکن است شرکت های آب منطق های و یا مدیریت های کشاورزی در اختیار داشته باشند.
موقعیت ایستگاه های اندازه گیری جریان و داده های دبی
ایستگاه های هیدرومتری توسط دفتر مطالعات پایه منابع آب که از زیر مجموعه های شرکت مدیریت منابع ایران است، تاسیس و مدیریت می شوند. با مراجعه به این دفتر می توان موقعیت ایستگاه ها و مقادیر دبی با فواصل زمانی کوتاه مدت را اخذ و به دقت کنترل نمود. ایستگاه های هیدرومتری باید از نظر موقعیت و دوره ثبت داده ها و اطلاعات بررسی شوند. این داده ها برای رسم هیدروگراف سیل پیوسته و استخراج دبی های حداکثر به وقوع پیوسته لازم است. جدول اول مشخصات ایستگاه های موجود و تجهیزات آن را در یک حوضه نمونه نشان می دهد. با استفاده از این اطلاعات نقشه موقعیت ایستگاه های هیدرومتری موجود در منطقه مطالعاتی تهیه می شود. برای هر یک از این ایستگاه ها نیز مطابق جدول دوم داده های مقادیر دبی حداکثر در طول دوره آماری موجود توسط دفتر مطالعات پایه منابع آب ارائه می شود. اطلاعات این جدول نیز در تجزیه و تحلیل های بعدی استفاده می شود.
موقعیت ایستگاه های هواشناسی و داده های اقلیمی
موقعیت و داده های اقلیمی ایستگاه هایی که داخل یا نزدیک حوضه مورد مطالعه قرار دارند باید جمع آوری و کنترل شوند. داده های بارندگی (ساعتی و روزانه)، ذخیره برف و یا آب معادل برف و همچنین داده های اقلیمی مورد نیاز شامل، دما، سرعت باد و تابش خورشید عموما از سازمان هواشناسی کشور و دفتر مطالعات پایه منابع آب ایران و یا از شرکت های آب منطقه ای و یا از مطالعات سدهای بالادست قابل دستیابی می باشند. جدول اول نمونه ای از مشخصات ایستگاه های هواشناسی شامل موقعیت و نوع آنها را در منطقه مورد مطالعه نشان می دهد. با استفاده از این اطلاعات نقشه موقعیت جغرافیایی ایستگاه های هواشناسی موجود در منطقه مطالعاتی تهیه می شود. شکل زیر برای نمونه نقشه موقعیت ایستگاه های هواشناسی در حوضه های آبریز دز را نشان می دهد.
مشخصات چند ایستگاه هیدرومتری موجود در حوضه دز و نواحی اطراف
مشخصات چند ایستگاه هواشناسی موجود در حوضه آبریز رودخانه دز و نواحی اطراف
مشخصات چند ایستگاه هواشناسی موجود در حوضه آبریز رودخانه دز و نواحی اطراف
مقادیر دبی حداکثر لحظه ای مشاهده ای چند ایستگاه هیدرومتری در حوضه دز در دوره آماری
(دبی برحسب مترمکعب در ثانیه)
مقادیر دبی حداکثر لحظه ای مشاهده ای چند ایستگا ه هیدرومتری در حوضه دز در دوره آماری
(دبی برحسب مترمکعب در ثانیه)
نقشه موقعیت ایستگاه های هواشناسی موجود در حوضه آبریز رودخانه دز و نواحی اطراف
داده های سنجش از دور
داده های سنجش از دور می توانند به عنوان یک منبع تکمیلی اطلاعات توپوگرافی و یا عکس های هوایی به منظور تهیه داده های ورودی برای مدل سازی هیدرولوژیکی مورد استفاده قرار گیرند. برای مثال این داده ها می توانند برای تعیین کاربری اراضی منطقه مورد مطالعه که روی میزان نفوذ تاثیر می گذارد، به کار روند. داده های سنجش از دور را می توان از سازمان فضایی کشور به صورت فایل رقومی دریافت نمود. شکل زیر برای نمونه تصویر سنجش از دور منطقه ای را نشان می دهد که بخشی از حوضه آبریز رودخانه دز را در بر می گیرد.
تصویر سنجش از دور منطق های مشتمل بر بخشی از حوضه آبریز دز
داده های هیدرولوژیکی طوفان ها و سیل های تاریخی
طوفان های تاریخی و سیل های حاصل از آن ها باید شناسایی شده و داده های آن ها جمع آوری گردد. این داده ها شامل داده های ایستگاه های باران سنجی (مخصوصا ایستگاه های دارای آمار کوتاه مدت برای استخراج توزیع زمانی بارش) در داخل و نزدیک حوضه آبریز و هیدروگراف های سیل های متناظر با آن ها است. جدول چهارم به طور نمونه داده های باران نگاری ایستگاه هواشناسی و داده های هیدروگراف سیل متناظر در یک رویداد سیل را نشان می دهد. این داده ها را می توان افزون بر سازمان های ذیربط نظیر سازمان هواشناسی، دفتر مطالعات پایه منابع آب، شرکت های آب منطقه ای و شرکت های مهندسین مشاور که قبلا مطالعات سیل منطقه را انجام داده اند، دریافت کرد. روزنامه های محلی و دیگر منابع نوشتاری و تصویری نیز بعضی اوقات اطلاعات مفیدی در این ارتباط منتشر می کنند. در هر صورت این اطلاعات باید مورد بازبینی دقیق قرار گیرد و سپس به کار گرفته شوند.
داده های ایستگاه باران نگاری و هیدروگراف سیل متناظر در یک رویداد به طور نمونه
گزارش های مطالعات قبلی
گزارش های مطالعات قبلی مهندسین مشاور که شامل اطلاعات پایه و مواردی از قبیل مطالعات هواشناسی منطقه، مطالعات هیدرولوژی منطقه، نوع و ارتفاع سد، ارتفاع و ظرفیت مخزن سد، نوع سرریز، نوع دریچ ههای خروجی سد و ظرفیت آنها است، می تواند راهنمای خوبی در مطالعات حداکثر سیل محتمل باشد. شرکت آب و نیرو، شرکت های آب منطقه ای و یا شرکت های مهندسین مشاور معمولا بهترین منبع برای این نوع اطلاعات هستند.
مقاطع عرضی در امتداد مسیر رودخانه
در طول رودخانه هایی که موج هیدروگراف PMF روندیابی می شود، باید اطلاعات مقاطع عرضی در امتداد مسیر رودخانه و به خصوص در مناطق بحرانی برداشت گردد. این اطلاعات را می توان از مراکزی که مطالعات سیل و پهنه بندی را برای بازه مورد نظر انجام داده اند ، مانند شرکت های آب منطق های و شرکت های مهندسین مشاور به دست آورد یا بر مبنای نیازهای مطالعاتی، سفارش تهیه آنها از طریق کارفرمایان ارائه گردد.
اطلاعات کاربری اراضی
این قبیل اطلاعات را می توان از نقشه های توپوگرافی یا کاربری اراضی محلی به دست آورد. عکس های هوایی نیز برای این منظور می توانند بسیار مفید باشند. هزینه تحلیل تصاویر ماهواره ای برای استخراج نقشه کاربری با توجه به ارزش آن ها باید مد نظر قرار گیرد. مشاهدات میدانی نیز برای اصلاح نقشه ها بسیار مفید است. اطلاعات در مورد کاربری اراضی در آینده نیز می تواند در شناخت وضعیت منطقه و توسعه سریع سطوح شهری و شرایط رواناب درآینده مفید باشد.
اطلاعات سدهای بالا دست
در صورتی که سد یا سدهایی در بالادست محدوده مطالعاتی وجود داشته باشد باید اطلاعات مورد نیاز از قبیل:
- نوع و ارتفاع سد، نوع خروجی های سد یا سرریزها، مقطع عرضی و پروفیل تاج سد
- منحنی های سنجه و جداول و منحنی های سطح - حجم - ارتفاع مخزن
- نحوه مدیریت و بهر هبرداری از سد
- فرامین و دستورالعمل های بهره برداری از مخزن
- سوابق تاریخی از وقوع سیل های شدید
را از طریق بررسی مدارک موجود و بازدیدهای محلی و مصاحبه با پرسنل عامل جمع آوری کرد.
ورود به پست معرفی بسته ویدئوی آموزش فارسی مدل HEC-HMS
تماس واتساپ: 09190622992 (98+)
شناسه تلگرام مدیر سایت: Basin_Ir_bot@
نشانی ایمیل: www.Basin.ir@Gmail.com
(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)
_______________________________________________________
تماس با ما
تماس واتساپ
گروه تلگرام ما
هشدارهای ما
آمار و اطلاعات
سفارش پروژه
در منابع آب
نظرات (۰)