تماس با ما
گروه تلگرام ما
هشدارهای ما
آمار و اطلاعات
پروژه
تعیین حریم کیفی آب های زیرزمینی - بخش اول تعاریف و اصطلاحات
ایرانیان از آغاز بهره برداری از منابع آب اعم از چاه، قنات، چشمه و یا رودخانه به فکر رعایت حریم کمی منابع آب بوده اند، چراکه همواره نوعی نگرانی برای صاحبان یک منبع آب وجود داشته که ایجاد منبع آبی جدید اثرات سوء و نامطلوب بر منبع قدیمی آب بگذارد. بنابراین تعیین حریم یک منبع آبی نوعی اطمینان خاطر برای صاحبان آن و از سوی دیگر هشداری بود به افرادی که می خواستند منبع جدیدی در حوالی یک منبع قدیمی آب ایجاد نمایند و آنها را ملزم به رعایت حریم می نمود. امروزه با رشد جمعیت و افزایش تعداد چاه ها و استفاده بی رویه از آب های زیرزمینی جهت مصارف شرب، صنعت و کشاورزی از یک طرف و نفوذ زه آّب ه ای کشاورزی، نفوذ پساب های صنعتی و فاضلاب های شهری به داخل آبخوان ها و هم چنین استقرار کاربری های نامناسب در اطراف منابع آبی از طرف دیگر، تغییرات قابل ملاحظه ای در کیفیت آب های زیرزمینی به وجود آمده است. بنابراین علاوه بر تعیین حریم کمی، لزوم تعیین حریم کیفی براساس معیارهای علمی و کاربردی جهت اعمال مدیریت صحیح بر حفاظت و بهره برداری از منابع آب زیرزمینی و بالاخص حفاظت از کیفیت این منابع آب با ارزش بیش از گذشته احساس می گردد.
تعیین حریم کیفی منابع آب نگرشی ساختاری و راهبردی محسوب می گردد که در سطوح کلان مدیریت منابع آب کشور بر ا ی حفاظت و بهره برداری پایدار از این منابع حیاتی مطرح گردیده است. در واقع حریم کیفی یک ابزارفنی و مدیریتی جهت پیش گیری و حفاظت از منابع آب در مقابل انواع آلاینده های زیست محیطی می باشد. به بیان دیگر حریم کیفی منابع آب، محدوده ای در اطراف منبع آبی بوده که مستقیما یا غیرمستقیم تحت تاثیر فعالیت های انسانی و انسان ساخت قرار می گیرد و مفهوم آن ممنوعیت مطلق استقرار کاربری ها نیست، بلکه وضع محدودیت های لازم جهت استقرار مناسب این کاربری ها برای حفاظت از کیفیت آب در مقابل آلاینده های احتمالی با توجه به پتانسیل آلودگی واحدها جهت کاهش ریسک آلودگی در منابع آب می باشد.
تعاریف و اصطلاحات
- آبخوان
به لایه متخلخلی اطلاق می گردد که در زیر سطح زمین قرار دارد و می توان از آن آب استخراج نمود.
- آب زیرزمینی
آب موجود در سوراخ ها و شکاف های پوسته سنگی زمین، که در نتیجه ریزش باران و جریان سطحی، درون خلل و فرج مزبور انباشته می گردد و در شرایط معمولی صحرایی امکان حرکت مقادیر قابل توجه آب در زیر زمین فراهم می باشد. غالبا اصطلاح "آب زیرزمینی" را به آب های زیر سطح زمین که قابل برداشت به وسیله چاه، چشمه و قنات است، به کار می برند. این گونه آب ها بیش تر در اعماق 50 تا 100 متری زمین انباشته شده و در اعماق بیش تر معمولا به دلیل فشار زیاد، مسدود شدن خلل و فرج مزبور اثری از آنها دیده نمی شود. در برخی نواحی که دارای لایه های آبرفتی ضخیم باشد تا عمق 300 متر نیز یافت می گردد. آب های مزبور غالبا املاح و مواد معدنی سنگ ها را در خود حل کرده و اغلب به صورت آب های معدنی تبدیل می گردند.
- آلودگی آب
عبارت است از تغییر مواد محلول یا معلق یا تغییر درجه حرارت و یا دیگر خواص فیزیکی و شیمیایی و زیستی آب در حدی که آب را برای مصرفی که برای آن مقرر شده است مضر یا غیر مفید بسازد.
- ارزش ذاتی آب
عبارت است از ارزش آب در جایگاه طبیعی آن، بخشی از این ارزش مربوط به نحوه استفاده در شرایط موجود و بخش دیگر آن مربوط به امکان بالقوه استفاده از آب در آینده و پاسداری از میراث آیندگان می باشد. به علاوه برای صرف جنبه های طبیعی و زیست محیطی آب نیز ارزش قائل می شوند (ارزش های وجودی محض).
- حریم کیفی آب های زیرزمینی
حریم کیفی منابع آب زیرزمینی عبارت است از تعیین محدوده ها یا حریم های حفاظت کیفی در چندین سطح برای منابع آب زیرزمینی در مقابل آلاینده های ناشی از فعالیت های انسانی که برای هر کدام از سطوح حریم کیفی, محدودیت ها و تغییرات خاص فعالیت های انسانی وضع می گردد.
- حریم کیفی نقطه ای
حریم کیفی نقطه ای عموما مربوط به منابع آب نقطه ای چاه، چشمه و قنات می شود و حریم به دست آمده تنها شرایط همان نقطه را در نظر گرفته است. به طوری که برای هر نقطه منابع آبی حریم منحصر به فردی با توجه به شرایط فیزیکی و محیطی آبخوان وجود خواهد داشت.
- حریم کیفی ناحیه ای
اگر منبع آب زیرزمینی یک آبخوان باشد و هدف از تعیین حریم کیفی، حفاظت کل آبخوان، ارائه طرح ها، سیاست ها و خط مشی های منطقه ای و ملی باشد در این صورت حریم کیفی ناحیه ای مطرح می گردد.
- آسیب پذیری آبخوان
سهولت امکان نفوذ و پخش آلودگی از سطح زمین به سفره آب زیرزمینی در شرایط طبیعی.
- حریم کمی آب
به محدوده ای گفته می شود که برداشت آب در آن موجب کاهش میزان آب های زیرزمینی می گردد.
- حقابه
حقابه عبارت است از حق مصرف آبی در دفاتر جزء قدیم یا اسناد مالکیت یا حکم دادگاه یا مدارک قانونی دیگر که قبل از تصویب این قانون، برای ملک یا مالک تعیین شده باشد.
- دشت حفاظت شده
به دشتی اطلاق می شود که در آن بهره برداری از منابع آب زیرزمینی در مرز پتانسیل تجدیدپذیر بوده و بیلان آن در آستانه منفی شدن است.
- دشت ممنوعه
دشتی که در آن بهره برداری از منابع آب زیرزمینی بیش از پتانسیل تجدیدپذیر بوده و این امر موجب افت سطح آب زیرزمینی در آن دشت گردیده و به طور طبیعی امکان بازگشت به سطح ایستایی وجود ندارد.
- دشت ممنوعه بحرانی
دشت ممنوعه ای است که در آن علاوه بر افت سطح آب سفره زیرزمینی، کیفیت آب آبخوان نیز تنزل یافته و یا در نقاط مختلف آن پدیده های نشست عمومی زمین، فرونشست منطقه ای زمین و یا شکاف زمین مشاهده می شود.
- سند یا مجوز بهره برداری آب
سندی است دال بر حق مصرف (اجازه استحصال و بهره برداری) معین آب برای شخص حقیقی یا حقوقی از منبع آبی مشخص که به صورت مدت دار صادر شده و مشتمل بر مشخصات دارنده و یا دارندگان، موقعیت منبع آبی، محل و نحوه تحویل و یا برداشت آب، نوع مصرف و مشخصات محل آن، جدول زمانی و حجم آب اختصاص داده شده و مدت اعتبار که بر اساس قانون توزیع عادلانه آب توسط وزارت نیرو و یا شرکت های آب منطق های صادر می شود.
- مدیریت به هم پیوسته منابع آب
مدیریت به هم پیوسته منابع آب یک رویکرد مدیریتی است که بیان می کند مقوله آب باید در یک چشم اندا ز هم ه جانبه شامل وضعیت طبیعی و متعادل نمودن نیازهای مختلف کشاورزی، صنعتی، شرب و زیست محیطی را مدنظر قرار دهد. مدیریت منابع و خدمات آب باید منعکس کننده روابط و تاثیرات متقابل بین مصارف مختلف آب بوده و بنابراین باید با همکاری بخش ه ای مختلف همراه باشد. اگر به هم پیوستگی مناسبی در چارچوب مدیریت منابع و خدمات آب وجود داشته باشد، وضعیت عادلانه، کارآمد و پایداری پدیدار خواهد شد (لاهه هلند).
- نظام بهره برداری از منابع آب
مجموعه ی قواعد، مقررات، مستندات و رویه های حقوقی و عرفی و ترتیبات نهادی که در جهت اعمال وظایف حاکمیتی مدیریت منابع آب به کار بسته می شود، که به ویژه درخصوص پایداری و حفاظت از منابع آب و تامین نیازهای پایه و ایجاد توازن منطقی در تخصیص آب به بخش های مختلف مصرف با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور و تحولات آن، ایجاد نظام ملی حسابداری منابع و مصارف آب و تعیین مبانی فنی و اقتصادی و حقوقی ناظر به امتیازات و حقوق تعیین شده (هم چون پروانه های بهره برداری و حقابه ها) و تبیین مسوولیت های دولت و ذینفعان در عرصه فعالیت های انتفاع از آب و خدمات وابسته به آن و سازماندهی انجام این فعالیت ها و ساز و کار مشارکت ذینفعان می باشد.
شناسه تلگرام مدیر سایت: SubBasin@
نشانی ایمیل: behzadsarhadi@gmail.com
(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)
_______________________________________________________
پروژه تخصصی در لینکدین
در منابع آب
نظرات (۰)