به طور کلی، جهت بررسی گزینه های مختلف مدیریت مصرف باید انواع تحلیلها از جمله آنالیز سود به هزینه انجام شود. آنالیز سود به هزینه شامل هزینه تولید فعلی، سطح درآمد، میزان سود آوری اجرای پروژه و مقایسه فنی، اقتصادی و اجرایی پروژه های مختلف، خصوصاً در شرایطی است که با کمبود امکانات مالی مواجه می باشیم.

همانگونه که پروژه مدیریت مصرف یک پروژه ملی است و از اجرای آن بخشهای مختلف حاکمیت در سطوح کلان و میانی و همچنین مردم منتفع می شوند، برنامه کاهش مصرف از طریق به کارگیری کاهنده ها نیز موارد فوق را شامل خواهد شد. لذا در تصمیم گیریها باید جمیع جوانب و تمام طرفهای منتفع از اجرای پروژه را مد نظر قرار داده و قیمت گذاریها، مسائل اجرایی و ... را به گونه ای در نظر گرفت که در نهایت برای تمام بخشها توجیه پذیر باشد. به عنوان مثال در مورد قیمت گذاری کاهنده ها، اگر بررسیها حکایت از آن داشت که به کارگیری کاهنده ای خاص باعث صرفه جویی خواهد شد، منطقی به نظر می رسد که قیمت آن کاهنده به گونه ای تعیین شود که مردم نیز اشتیاق کافی برای کار گیری آن داشته باشند. در این شرایط می توان با انتقال بخشی از هزینه به دولت، به تشویق بیشتر مصرف کنندگان به استفاده از کاهنده اقدام نمود. اینکه چه میزان از هزینه ها توسط مردم و چه میزان توسط دولت پرداخت شود باید به طور مستقل توسط تحلیلهای سود به هزینه برای هر بخش انجام شود. نتایج تحقیقات انجام شده در کشورهای دیگر نشان می دهد که خصوصیات دولت و مردم در هر منطقه متفاوت از منطقه دیگر است.

بنابراین برای هر اقدام تعیین شده در برنامه کاهش مصرف، هزینه کلی اجرا و میزان صرفه جویی‌های مورد انتظار را تخمین زده و فایده به هزینه اقدام را ارزیابی می نمایند و سپس به مقایسه هزینه‌های میزان کاهش مصرف با منافع آن می پردازند. در صورتیکه اقدام دارای توجیه اقتصادی باشد، تبدیل به عملیات اجرایی می شود و در غیر این صورت یا به طور کلی کنار گذاشته می شود، یا اصلاح می شود و یا برای مدتی به تعویق می افتد.

در مورد معیارهای ارزیابی کارایی هر یک از سیستمهای کاهنده نظیر توالتها، شیرها و سر دوشها باید پس از تایید اولیه اقتصادی و بررسی امکان سنجی اجرایی آن به سوالات اساسی زیر پاسخ داده شود.

1- قیمت گذاری مناسب کاهنده ها

همانگونه که قبلاً نیز اشاره شد، با توجه به اینکه مجری نهایی طرح استفاده از وسایل کاهنده مصرف، مردم می باشند، قیمت گذاری کاهنده ها باید به گونه ای انجام گیرد که استفاده از این وسایل از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد. به این معنی که:

 اولاً: تهیه و نصب آن امکان پذیر باشد. قیمت گذاری وسیله کاهنده به گونه ای انجام نشود که دور از دسترس اغلب طبقات جامعه باشد. در این شرایط مصرف کننده حتی اگر نسبت به خرید اینگونه وسایل توجیه هم شده باشد توان خرید و استفاده از اینگونه وسایل را ندارد. یارانه اعطایی از سوی دولت می تواند به حل این مشکل کمک نماید.

ثانیاً: قیمت گذاری به گونه ای باشد که نسبت سود به هزینه استفاده از کاهنده ها با توجه به حجم صرفه جویی، قیمت آب، دوره بازگشت و نرخ تورم، منطقی باشد و بتواند باعث تحریک و تهییج مصرف کننده نسبت به استفاده از اینگونه وسایل شود.

 در شرایطی که قیمت کاهنده برای بعضی طبقات جامعه زیاد باشد، دولت به عنوان یکی از ذینفعان وارد صحنه شده و تمام و یا بخشی از هزینه های تامین اینگونه وسایل را از سوی طبقات بر عهده می گیرد. نمونه های موفق انجام اینکار به کرات از سوی سایر کشورها گزارش شده است.

2- امکان سنجی اجرایی

یکی از مسائل مهم پیش از اجرای طرح، تطبیق شرایط اجرایی طرح با شرایط عمومی منطقه است، که آیا اساساً امکان اجرای چنین طرحی با مشخصات ذکر شده وجود دارد یا خیر. در این بخش می توان به میزان موفقیت پروژه‌های مشابه (در صورت وجود)، اشاره کرد. همچنین می توان نظرات مقامات اجرایی ذیصلاح را نیز در مورد پیش بینی میزان موفقیت این پروژه لحاظ نمود.

در بسیاری از پروژه های ملی که با صرف اعتبار زیاد انجام می شوند، جهت پیشگیری از هر گونه خطای احتمالی در اجرای کامل پروژه، در ابتدا پروژه را در یک و یا چند منطقه محدود به اجرا در آورده و با بررسی ضعفها و نقاط پیش بینی نشده اقدام به اصلاح پروژه می نمایند. به این ترتیب از هدر رفت و هزینه اضافه به مقدار بسیار زیادی کاسته خواهد شد. در مورد استفاده از کاهنده ها نیز می توان با انتخاب یک و یا چندین منطقه متفاوت به بررسی مقدماتی نتایج طرح و اصلاح نواقص پرداخت.

3- راحتی استفاده و کار با دستگاه کاهنده

مهمترین مساله پس از بررسی اقتصادی کاهنده ها، سهولت استفاده و بررسی محدودیتهای احتمالی به وجود آمده در اثر به کارگیری آنها می باشد. به کارگیری دستگاههای کاهنده به طور کلی نباید باعث پدید آمدن هر گونه محدودیتی در مصرف کننده شود و مصرف کننده باید همان احساس به کارگیری از وسایل عادی را داشته باشد. البته این احساس نزد مصرف کنندگان مختلف متفاوت است که باید میانگین و متوسط آن به عنوان معیار در نظر گرفته شود.

در مجموعه پیش نویس استانداردهای مورد بررسی در یکصد و شصت وششمین اجلاسیه کمیته ملی استاندارد مکانیک و فلز شناسی مشتمل بر مشخصات کلی درفشانها، شیرهای مخلوط اهرمی مکانیکی، سردوش حمام و شلنگ دوش حمام علاوه بر تاکید بر مسائل مدیریت مصرف، تاکید ویژه ای بر مسائل مربوط به راحتی و کارایی استفاده از کاهنده ها شده است. وجود مشخصاتی نظیر جنس مواد به کار رفته، خصوصیات بهداشتی و شیمیایی، شرایط سطح خارجی و کیفیت پوشش، ابعاد، میزان دبی، ارزیابی شکل جت، آزمایشهایی نظیر عملکرد مکانیکی در درجه حرارتهای بالا، مقاومت در برابر فشار بالا، خصوصیات صوتی و . . . در استاندارد باعث شده است که حصول به نتایج مطلوب در آزمایشهای فوق متضمن کارایی و راحتی در حین استفاده شود. لذا لازم الاجرا شدن استاندارد فوق جهت تولید کنندگان محصولات فوق نه تنها باعث بهبود و کاهش میزان مصرف خواهد شد، بلکه نیازهای فنی حین استفاده از این دستگاهها را نیز ارضا خواهد کرد.   

4- کارایی کاهنده ها

استفاده از وسایل کاهنده باید همان اثرات و فواید استفاده از وسایل معمول را داشته باشد و باعث کاهش کارایی و راندمان فعالت نشود. این وسایل حتی باید قادر به افزودن کارایی فعالیتهای روزمره در حین استفاده با آب باشند. به عوان مثال در فرهنگ ایرانی- اسلامی آب به عنوان پاک کننده انواع آلودگی از جایگاه خاصی برخوردار است، استفاده از وسایل کاهنده نباید باعث ایجاد احساس ناخوشایند در مصرف کننده شود. به عنوان مثال به کارگیری هواده ها در سر شلنگ توالت ها باعث کاهش سرعت آب، کاهش قدرت پاک کنندگی  و در نتیجه کاهش کارایی استفاده از این وسیله خواهد شد. بالعکس استفاده از سرعت دهنده ها (اسپری کننده) نه تنها باعث کاهش مصرف در توالتها می شود بلکه باعث افزایش رضایت مصرف کننده نیز خواهد شد.

5- بررسی تاثیر استفاده از کاهنده ها بر زمان انجام فعالیتها

استفاده از وسایل کاهنده مصرف نباید باعث افزایش زمان استفاده از آب شود، زیرا این موضوع به شکل ناخودآگاه باعث عدم رضایت مصرف کننده می شود. حتی افزایش زمان استفاده ممکن است هدف پروژه را که همانا کاهش مصرف آب بوده، تحت الشعاع قرار داده و باعث شکست پروژه شود.

استفاده از هواده ها در شیر آشپزخانه، روشویی تاثیری در زمان انجام آبکشی ندارد. استفاده از سرعت دهنده ها باعث کاهش زمان مورد نیاز در توالتها می گردد.

6- بررسی طریقه نصب کاهنده ها

نصب وسایل کاهنده مصرف نباید بسیار سختتر از وسایل عادی بوده و به مهارت و ابزار آلات پیچیده ای نیاز داشته باشد. زیرا افزایش مهارت جهت نصب، باعث افزایش دستمزد و در نهایت افزایش هزینه های به کارگیری وسایل کاهنده می شود.

7- بررسی هزینه و نحوه تعمیرات و نگهداری کاهنده ها

کاهنده ها علاوه بر اینکه باید از طریقه نصب آسانی برخوردار باشند، باید سهولت تعمیر و یا تعویض پذیری نیز داشته باشند. علاوه بر این، هزینه تعمیرات نباید به گونه ای باشد که مصرف کننده را به سوی استفاده از وسایل عادی سوق دهد.

در مورد نحوه ارزیابی میزان کاهش مصرف پس از اجرا، روشهای گوناگونی وجود است که شایسته است مشاورین با توجه به امکانات و بودجه در دسترس، اقدام به انتخاب یکی از آنها نمایند. از جمله این روشها می توان به بررسی قبوض آب و مقایسه آن با دوره مشابه سال گذشته و بررسی و محاسبه سهم آب هر یک از اجزا نسبت به آب کل مصرفی اشاره کرد. با یافتن میزان تاثیر هر یک از اجزا در سبد مصرفی آب خانواده، می توان اقدام به شناسایی مورد پر مصرف نموده و نسبت به کاهش آن اقدامات بیشتری انجام داد.  

8- بررسی تاثیر استفاده از کاهنده در کاهش مصرف

پیش از شروع پروژه، در ارتباط با به کارگیری هر یک از کاهنده ها باید از میزان تقریبی کاهش مصرف توسط کاهنده اطلاع داشت. به طوریکه بتوان در میان گزینه های مختلف با آگاهی از میزان کاهش مصرف در اثر به کارگیری کاهنده، قیمت آب، طول عمر وسیله و ... ، اقدام به انتخاب صحیح کاهنده نمود.

پس از عملیاتی شدن پروژه لازم به نظر می رسد جهت بررسی میزان موفقیت اجرای پروژه به بررسی عملی و عینی استفاده از کاهنده ها پرداخت. به این ترتیب می توان به استراتژی مشخصی در ارتباط با گسترش اجرای طرح به مناطق دیگر و یا اصلاحات احتمالی در نحوه اجرای پروژه دست پیدا کرد. بررسی عملی می تواند بسیاری از عواملی را که در بررسیهای ابتدایی نادیده گرفته شده بود، نمایان سازد. این عوامل ممکن است شامل عوامل فرهنگی (نحوه استفاده و میزان اعتقاد به بکار گیری کاهنده ها)، عوامل اقتصادی (قدرت خرید) و بسیاری عوامل دیگر شود که در مرحله تحقیق یا به درستی و یا اصلاً شناسایی نشده اند. ضمیمه ب به بررسی میزان مصرف بخشهای مختلف پیش و پس از اعمال مدیریت مصرف می پردازد.  

 

9- بررسی طول عمر کاهنده ها

یکی از عوامل تاثیر گذار بر انتخاب کاهنده ها، طول عمر آنها می باشد. به طور کلی طول عمر بیشتر به مفهوم هزینه تعمیرات و نگهداری کمتر، آسودگی بیشتر و حفظ زمانهایی که ممکن است صرف تعویض کاهنده ها گردد. از این رو توجه به طول عمر این ابزار تاثیر اساسی در رویکرد و استقبال عامه در استفاده از این دستگاهها خواهد داشت.

طول عمر بیشتر باعث می شود دوره بازگشت سرمایه گذاری برای خرید کاهنده، درون طول عمر واقع شود و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه گردد.

از آنجایی که طول عمر هر کاهنده به شرایط استفاده، مقدار استفاده و ...دارد، از مشاوران انتظار می رود با توجه به شرایط اقلیمی، فرهنگ مصرف، کیفیت آب از نظر فیزیکی و شیمیایی و ... هر منطقه، کاهنده های پیشنهادی را به گونه‌ای انتخاب نمایند که متضمن بیشترین طول عمر باشد.

10- حفظ زیبایی ظاهری کاهنده

یکی از مسائلی که ممکن است در نگاه نخست کم اهمیت باشد، حفظ زیبایی ظاهری کاهنده است. از آنجایی که انتخاب تاسیسات داخلی منازل نظیر شیر آلات، سیفونها و سردوشها غالباً سلیقه ای انجام می شود تا بر اساس معیارهای فنی، لذا لازم است که کاهنده ها از زیبایی حداقل برابر با سایر تاسیسات عادی برخوردار باشند. با این شرایط در دایره انتخاب خریداران قرار خواهند گرفت. 

11- حفظ شرایط ارگونومیک در کاهنده ها

به کارگیری کاهنده ها نباید باعث برهم خوردن شرایط ارگونومیک استفاده از تاسیسات شود. افزودن هر یک از اجزای کاهنده نباید به گونه ای باشد که مصرف کننده کودک، سالمند، مریض و ... در استفاده از تاسیسات با مشکل مواجه شود. وسایل باید به گونه ای باشند که مصرف کننده با هر شرایط فیزیکی در استفاده از اینگونه وسایل مردد نشود.

12- استفاده از مواد قابل بازگشت به طبیعت در کاهنده ها

با توجه برنامه درازمدت و همگانی استفاده از کاهنده ها، طبیعی به نظر می رسد که کاهنده هایی با میزان کمتر مواد پلاستیکی غیر قابل بازگشت به طبیعت، در اولویت قرار گیرند. به این ترتیب می توان با دور اندیشی نسبت به حفظ محیط زیست اقدام نمود.

با توجه به گزینه های مختلف کاهنده های مصرف و همچنین عوامل مختلف تاثیر گذار در انتخاب کاهنده ها، مشاورین باید جدولی نظیر آنچه در ضمیمه ج آمده است مهیا نمایند. در ابتدا باید لیستی از کاهنده های موجود که امکان به کارگیری آنها وجود دارد تهیه کرده و سپس با تقسیم بندی هر یک از عوامل موثر در انتخاب کاهنده ها به دسته های کم، متوسط و زیاد به تعیین نقش هر عامل در انتخاب و یا عدم انتخاب کاهنده بپردازند. در نهایت می توان با استفاده از جمع ساده و یا وزنی عوامل مثبت و منفی تاثیر گذار در انتخاب هر کاهنده به جمع بندی و اولویت بندی اجرای هر مورد اقدام نمود.

مدیر سایت: بهزاد سرهادی

شماره تلفن: 09190622992

شناسه تلگرام مدیر سایت: SubBasin@

نشانی ایمیل: behzadsarhadi@gmail.com

(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)

_______________________________________________________

×

 براي پيوستن به بزرگترين گروه تلگرام علوم و مهندسي آب با امکان تبادل نظر بين اعضاء کليک کنيد

کتاب کاربرد مدل QUAL2KW

کتاب کاربرد GIS در منابع آب

کتاب محاسبه سيل طرح