تماس با ما
گروه تلگرام ما
هشدارهای ما
آمار و اطلاعات
پروژه
تعریف فرسایش و عوامل موثر در فرسایش آبی
کلمه فرسایش که در انگلیسی و فرانسه به آن اروژن و اروزیون می گویند از ریشه لاتین ارودری به معنی ساییدگی است و عبارت است از ساییده شدن سطح زمین. به طور کلی فرسایش به فرآیندی گفته می شود که طی آن ذرات از بستر اصلی خود جداشده و به کمک یک عامل انتقال دهنده به مکانی دیگر حمل می شود. در صورت یکه عامل جدا کننده ذرات از بستر و انتقال آنها آب باشد به آن فرسایش آبی گفته می شود.
عوامل موثر در فرسایش آبی
عوامل اقلیمی
در بین عوامل اقلیمی باران، تگرگ، برف، یخبندان، دما و باد می توانند از عوامل موثر در ظهور فرسایش آبی باشند.
فرسایش پذیری خاک
بنا بر تعریف فرسایش پذیری خاک مقاومت خاک در برابر جدا شدن و انتقال ذرات است. محققان متعددی سال های متمادی سعی کرده اند بین میزان فرسایش پذیری خاک و خصوصیات مختلف آن ارتباطی برقرار سازند. خصوصیاتی از خاک که در فرسایش پذیری آن موثرند عبارتند از: سرعت نفوذ، ظرفیت کل آب خاک، ظرفیت نگهد اری آب خاک، بافت خاک، ساختمان خاک و کلوئیدهای خاک.
- هر چه سرعت نفوذ در خاک بیشتر باشد میزان روان آب و در نتیجه فرسایش خاک کمتر خواهد بود. بنابراین یکی از روش های جلوگیری از فرسایش افزایش نفوذپذیری است.
- هر چه ظرفیت کل آب در خاک بیشتر باشد مقدار بیشتری آب باران جذب می کند و در نتیجه مقدار آبدوی و فرسایش کمتر خواهد بود. مقدار این ظرفیت بر حسب بافت خاک تغییر می کند. خاک هایی که در آن ها تخلخل بیشتر است ظرفیت ذخیره آن ها بیشتر می باشد.
- هر چه ظرفیت نگهداری آب در خاکی بیشتر باشد مقدار آبدوی و در نتیجه فرسایش کمت ر خواهد بود. میزان این ظرفیت در خاک های شنی حدود 9 درصد، در خاک های بافت متوسط حدود 18 درصد و در خا کهای رسی حدود 36 درصد است.
- هر چه مقدار سیلت خاک بیشتر باشد فرسایش پذیری آن افزایش می یابد. زیرا سیلت چسبندگی ندارد. باید در نظر داشت که خاک های سیلتی معمو لا خوب دانه بندی می شوند، ولی در اثر مرطوب شدن خاک دانه ها ب ه سهولت شکسته و ذرات سیلت جدا و منتقل می شود.
- ساختمان خاک از نظر مقاومت در برابر عوامل فرساینده به دو نوع تقسیم می شود ساختمان پراکنده و ساختمان تجمعی. در ساختمان پراکنده پیوندی بین ذرات خاک وجود ندارد و ذرات از هم جدا هستند، ولی در ساختمان تجمعی ذرات خاک بهم پیوسته اند. عواملی که در اندازه و ثبات خاک دانه ها و در نتیجه در کاهش فرسایش موثرند عبارتند از: بافت خاک، نوع یون ها در کمپلکس، کاتیون های تبادلی، نوع کانی های رسی، مواد آلی و نوع مواد شیمیایی.
- عامل دیگر که در فرسایش پذیری خاک موثر است نوع کلوئیدها ی خاک است، نوع کلوئیدهای خاک به دلیل تاثیرشان در نفوذپذیری، در فرسایش پذیری خاک موثرند . هر چه کلوئیدهای خاک در اثر جذب رطوبت بیشتر متورم شود از قطر خلل و فرج مابین آنها بیشتر کاسته می شود. به این دلیل است که آبدوی حاصل در خاک های کاملاً رسی مرکب از رس های آماس پذیر بیشتر خواهد بود. البته خاک های حاوی کلوئیدهای هیدروفیل (آبدوست) نیز با جذب آب میزان آبدوی را کاهش داده، فرسایش را محدود می سازند.
شیب زمین
خصوصیاتی از شیب که در فرسایش خاک دخالت دارند عبارتند از: درجه، طول، شکل و جهت شیب.
- در صورت یکسان بودن سایر شرایط شیب های تند (البته تا حدی از درجه شیب) فرسایش بیشتری ایجاد می کنند.
- طول شیب عبارت است از فاصله نقطه شروع آبدوی تا نقطه ای که در آن آب به یک نهر طبیعی یا مصنوعی مانند نهر تراس یا آب برگردان و غیره وارد می شود. تاثیر طول شیب در مقدار آبدوی و فرسایش خاک بر حسب نفوذ پذیری خاک تغییر می کند و تاثیر آن در خاک هایی که قابل نفوذ هستند کمتر است. در شی بهای کوتاه آب تجمع پیدا نمی کند، و در شیب های طولانی آب متمرکز شده و می تواند عوارض خطی را به وجود آورد.
- شکل شیب در نوع فرسایش نیز تأثیر دارد . در شیب های محدب و مستقیم فقط فرسایش سطحی صورت می گیرد در حالی که شیب های مقعر معمولاً آب را در کف آبراهه متمرکز م یسازند و در نتیجه فرسایش خطی به وجود خواهد آمد.
- جهت شیب اثر غیرمستقیمی در آبدوی و فرسایش دارد. شیب های هم درجه ولی با جه ت های متفاوت یک منطقه معمولاً به طور یکسان با خطر فرسایش روبرو نیستند، شیب های آفتابگیر معمولاً نسبت به شیب های سایه گیر فرسایش بیشتری ایجاد می کنند.
پوشش گیاهی
یک خاک پوشیده از گیاهان متراکم حداکثر مقاومت را در برابر جریان آب دارد، پوشش گیاهی به روش های مختلف فرسایش را کاهش می دهد.
مدیریت نحوه بهره برداری از اراضی
مدیریت خوب، فرسایش را محدود م ی سازد، بهترین مدیریت استفاده حداکثر از زمین برای تولید محصول، بدون ایجاد فرسایش می باشد، در واقع فرسایش تحت تأثیر مدیریت خاک و مدیریت زراعی است.
شناسه تلگرام مدیر سایت: SubBasin@
نشانی ایمیل: behzadsarhadi@gmail.com
(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)
_______________________________________________________
در منابع آب
نظرات (۰)