پیشرفت زندگی صنعتی و رشد جمعیت، باعث افزایش مصرف آب و به وجود آمدن بحران در بیشتر کشورهای جهان شده است. از این رو صرفه جویی در مصرف، یکی از اصلی ترین دغدغه کشورها برای دوری از خطر کمبود آب است که باید با استفاده بهینه و مدیریت مصرف با این پدیده مبارزه کنند. هر چند کمبود آب یکی از عوامل محدود کننده توسعه فعالیت های اقتصادی در دهه های آینده به شمار می رود. 

کمبود ریزش های جوی باعث شده تا ایران به یکی از کشورهای نیمه خشک تبدیل شود که رشد جمعیت و کاهش سرانه آب، توسعه بخش های کشاورزی و صنعت و ... دست اندرکاران بخش آب را بر آن داشته تا برای کنترل مصرف و استفاده بهینه چاره اندیشی کنند. البته در کنار کارهای عملیاتی، فرهنگ سازی برای استفاده از الگوی صحیح مصرف می تواند نقش مهم و تاثیرگذاری داشته باشد. 

استفاده مطلوب از آب در ایران هنوز به شکل یک فرهنگ جایگاه خود را در میان افراد جامعه پیدا نکرده است هر چند اقدام هایی که برای تأمین آب انجام شده بیشتر ناظر بر مدیریت تولید و عرضه آب بوده و اصلاح الگوی مصرف در جایگاه پایین تری قرار دارد. از این رو باید فرهنگ الگوی صحیح مصرف در جامعه ترویج شود که این مهم با برنامه ریزی و همکاری تمام نهادها و مردم امکان پذیر خواهد بود. 

با توجه به اهمیت مقوله آب و لزوم فرهنگ سازی درباره مصرف بهینه آن پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به گفت وگو با «مهدی میرزایی» کارشناس حوزه آب و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد پرداخته است. 

ارتباط میزان مصرف سرانه با فرهنگ مصرف آب 

میرزایی با اشاره به بحران آب گفت: این مساله به امروز یا آینده مربوط نیست بلکه ما سال ها است که با بحران آب روبرو هستیم اما به سبب کم بودن و پراکندگی جمعیت این موضوع به این صورت آشکار نبود هر چند نحوه مصرف هم نقش مهمی در پدید آمدن بحران ایفا می کند. 

این کارشناس حوزه آب در ادامه اظهار داشت: میزان مصرف آب در کشورهای مختلف متفاوت است و کشورهای توسعه یافته در بخش شرب آب میزان سرانه مصرفی بسیار پایین تر از ایران دارند. البته این امر به فرهنگ مصرف و موقعیت مکانی ارتباط دارد. برای نمونه درجه آب و هوای ایران را نمی توان با کشوری مانند سوئد مقایسه کرد به همین سبب ممکن است در ایران مصرف آب شرب بسیار بالاتر از سوئد باشد در صورتی که فرهنگ صحیح مصرف می تواند مقدار مصرف را کاهش دهد. 

بیشترین مصرف آب ایران در بخش کشاورزی است؛ یعنی چیزی میان 80 تا 90 درصد کل آب مصرفی برای بخش کشاورزی استفاده می شود که این رقم تفاوت بسیار زیادی با دیگر کشورها ندارد زیرا این نوع مصرف را باید با توجه به شرایط جغرافیایی و نحوه استفاده از تکنولوژی مقایسه کرد. 

فرهنگ سازی برای مدیریت آب از تامین تا مصرف 

وی درباره تفاوت میزان مصرفی آب در ایران و دیگر کشورها بیان داشت: چیزی که تفاوت های مصرف آب در ایران با کشورهای توسعه یافته را نشان می دهد حد فاصل میان مصرف کننده و تامین کننده است؛ یعنی مقدار آبی که برای یک شهر تامین می شود با مقدار آبی که شهروندان مصرف می کنند یکسان نیست و در این میان مقداری از آن به سبب پرداخت نکردن آب بها، دزدی از شبکه و ... هدر می رود که این مقدار باعث بیشتر شدن مصرف آب و در نتیجه تامین آب بیشتر می شود. 

میرزایی توضیح داد: در بخش کشاورزی هم این اتفاق می افتد؛ یعنی چیزی حدود 35 تا 40 درصد از آبی که برای این بخش تامین می شود به سبب استفاده نادرست یا سیستم ناکارآمد به هدر می رود و به همین دلیل یا آب کافی به دست مصرف کننده نمی رسد و یا اینکه بیش از حد مصرف تامین می شود و کشاورز از روش غرق آب کردن زمین استفاده می کند که در این شیوه هیچ وسیله ای برای کنترل آب وجود ندارد و آب زیادی هدر می رود به همین میزان تعیین کننده تفاوت مصرفی ایران با کشورهای توسعه یافته است. بنابراین به لحاظ مصرف مشکل چندانی وجود ندارد و می توان آن را حل کرد اما در زمینه مدیریت یا تامین آب معضل هایی وجود دارد که باید فرهنگ مصرف را در کشور نهادینه کرد زیرا با این کار می توان از مقدار آبی که در جریان تامین تا مصرف هدر می رود جلوگیری کرد. 

نقش نهادهای آموزشی در فرهنگ سازی مصرف آب 

این کارشناس حوزه آب نقش نهادهای آموزشی را در یادگیری و فرهنگ سازی افراد بسیار مهم و تاثیرگذار دانست و اظهار داشت: افراد از کودکی با نهادهای آموزشی همچون مدرسه ها ارتباط پیدا می کنند و این نهادهای می توانند بسیاری از رفتارهای آنها را تغییر یا رفتارهای جدیدی به آنها آموزش دهند که یکی از اینگونه رفتارها شیوه صحیح مصرف آب است که باید از همان دوران کودکی و به صورت پایه ای انجام پذیرد زیرا حرکت های رفتاری چیزی نیست که بتوان در دوران بزرگ سالی آموزش داد یا رفتاری جدیدی را جایگزین آن کرد و بسیار سخت اتفاق می افتد. برای نمونه شخصی که هنگام استفاده از حمام آب زیادی مصرف می کند ممکن است که بخواهد این رفتار خود را ترک کند اما بسیار سخت و به ندرت اتفاق می افتد زیرا این رفتار از کودکی در او شکل گرفته است اما هنگامی که از همان دوران کودکی نهادهای آموزشی این نحوه صحیح مصرف آب را آموزش دهند این نوع رفتار در درون وی نهادینه می شود و در بزرگسالی هم همین شیوه صحیح مصرف خود را نشان می دهد بنابراین ترویج مصرف بهینه آب به وسیله این نهادها می‌ تواند در احیای منابع آبی کشور تاثیر بسیار زیادی بگذارد. 

**وظیفه دولت فرهنگ سازی برای مصرف صحیح آب نه افزایش قیمت 

عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به نقش نهادهای مسوول در فرهنگ سازی برای مصرف صحیح آب بیان داشت: فرهنگ سازی باید از سن پایه شروع شود؛ یعنی بخش هایی در نهادهایی که متولیان فرهنگ هستند دست به این اقدام بزنند. برای نمونه نقش معاونت های اجتماعی در شهرداری ها، وزارتخانه ها و ... می تواند بسیار اثربخش باشد. 

وی در ادامه افزود: البته دخالت دولت برای مصرف صحیح آب نباید به سمت افزایش نرخ تعرفه ها پیش برود زیرا این کار تنها تاثیر کوتاه مدتی در جامعه ایجاد می کند و به مرور زمان امر عادی می شود. اگر قرار بود این افزایش قیمت بر مصرف تاثیرگذار باشد بنزین با افزایش قیمتی که پیدا کرد شرایط متفاوتی می داشت اما این اتفاق نیافتاد. البته افزایش نرخ آب به سبب اینکه آب نیاز روزمره هر خانواده است باعث از میان رفتن عدالت اجتماعی می شود زیرا خانواده های کم درآمد هم مجبور هستند به اندازه خانواده هایی با درآمد بالا آب مصرف کنند و این افزایش تعرفه هزینه های سنگینی بر دوش آنها می گذارد. بنابراین دولت باید نهادهای تحت امر خود را مسوول نهادینه سازی الگوی صحیح مصرف آب در جامعه کند. 

رسانه ها در فرهنگ سازی مصرف صحیح آب 

میرزایی رسانه ها را در کنار نهادهای مسوول در زمینه فرهنگ سازی برای مصرف صحیح آب مهم ارزیابی کرد و یادآور شد: نقش رسانه ها در فرهنگ سازی برای مصرف صحیح آب باید تابع شرایط خاصی باشد؛ یعنی ممکن است رسانه ها در برهه ای خاص به مساله آب بپردازند اما بعد از مدتی تب وتاب آن فروکش می کند و به مساله جدیدی واکنش نشان می دهند که البته این امر هم قابل توجیه است زیرا رسانه ها با به وجود آمدن مساله جدید به ناچار باید به آن بپردازند در صورتی که اگر تمام رسانه ها به صورت متوالی در یک مبحث جداگانه به مساله مصرف صحیح آب اختصاص دهند می توانند به نهادینه سازی فرهنگ آن کمک کنند. 

مدیر سایت: بهزاد سرهادی

شماره تلفن: 09190622992

شناسه تلگرام مدیر سایت: SubBasin@

نشانی ایمیل: behzadsarhadi@gmail.com

(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)

_______________________________________________________

×

 براي پيوستن به بزرگترين گروه تلگرام علوم و مهندسي آب با امکان تبادل نظر بين اعضاء کليک کنيد

کتاب کاربرد مدل QUAL2KW

کتاب کاربرد GIS در منابع آب

کتاب محاسبه سيل طرح