فناوری بارورسازی ابرها شاخه‌ای از علم تعدیل وضع هوا مجموعه‌ای از فناوری‌های ایمن، علمی و ثابت شده برای افزایش بارش‌ها است که قدمتی بیش از 60 سال دارد. کشور ما نیز از 20 سال پیش روند استفاده از این فناوری را آغاز کرده و در بسیاری از مناطق آن را مورد اجرا قرار داده است.

فرید گلکار، مدیر مرکز ملی تحقیقات و مطالعات بارورسازی ابرهای وزارت نیرو طی گفت‌وگوی با پاون به تشریح آخرین وضعیت اجرای پروژه بارورسازی ابرها در ایران، همکاری هوافضای سپاه با وزارت نیرو، نتایج استفاده از این فناوری در کشور و شائبه سرطان‌زا بودن بارورسازی ابرها پرداخته است. مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:

این فناوری از چه زمانی در کشور اجرایی شده و آخرین اقدامات صورت گرفته چگونه بوده است؟

بارورسازی ابرها شاخه‌ای از علم تعدیل وضعیت هواست که سالیان متمادی‌ست این فناوری در بسیاری از کشورهای دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد و کشور ما نیز عملا از سال 1377 پروژه‌های باروری ابرها را با هدف افزایش بارش در کشور اجرا کرده است.

از سال 86 نیز با انتقال تکنولوژی بارورسازی ابرها به داخل کشور توانسته‌ایم کاملا مستقل و با تکیه بر نیروهای داخلی و فناوری بومی این امر را در کشور دنبال کنیم و مناطق زیادی را تحت پوشش قرار بدهیم.

در سال 95 هم ضمن اینکه پروژه باروری ابرها تحت روال سابق با دو فروند هواپیمای شرکت صافات اجرایی شده قرارداد ساخت پهپاد مخصوص باروری ابرها نیز منعقد شده بود که هم اکنون پروازهای تست آن انجام شده و در مرحله نهایی قرار دارد که به زودی این پهپاد را تحویل خواهیم گرفت.

در سال گذشته بروزآوری و نوسازی رادارهای مجموعه که به شدت فرسوده شده بود در دستور کار قرار گرفت، نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای آن‌ها بازسازی شده و ضمن بومی‌سازی ارتقای کامل هم پیدا کرده‌اند.

تاکنون مواد بارورسازی ابرها از خارج کشور خریداری شده است که در سال 95 قراردادی را در زمینه ساخت مواد داخلی بارورسازی ابرها با صنایع دفاع داشته‌ایم و نمونه آزمایشگاهی تولیدات این مجموعه در اختیار ما قرار گرفته است که پس از تایید نهایی و اطمینان از کارایی این محصولات وارد فاز تولید خواهد شد.

در همین سال برخی برنامه‌های تحقیقاتی نیز در دستور کار قرار گرفته بود. یکی از این طرح‌ها پروژه امکان سنجی باروری ابرها بوده که برای تمامی حوضه‌های آبریز کشور با کارفرمایی موسسه تحقیقات آب توسط سازمان هواشناسی- پژوهشکده هواشناسی انجام شده که سال گذشته پس از پنج سال مطالعه و تحقیق به پایان رسیده است.

اما در سال جاری اعتباری را که دولت برای مرکز در نظر گرفته بود دیرتر از موعد مقرر در اختیار مجموعه قرار گرفت و همین امر منجر شد تا عدم تامین به موقع اعتبار نقدی مشکلاتی را برای تهیه مواد بارورسازی ابرها به وجود آورد و نتوانیم همچون سالیان پیش این برنامه را مورد اجرا قرار دهیم تا اینکه در یک ماه گذشته نیروی هوافضای سپاه برای کمک به مجموعه وارد عمل شد و تجهیزاتی همچون هواپیما، مواد بارورسازی تولید داخل و... در اختیار مرکز قرار داد که در این مدت هم چندین پرواز با همین تجهیزات به منظور باروری ابرها در کشور داشته‌ایم.

وضعیت کنونی تجهیزات مجموعه چگونه است؟

تجهیزاتی که هم اکنون در اختیار مرکز است و بر روی دو هواپیمای آنتونوف 26 شرکت صافات نصب شده از سال 82 تاکنون تغییر و تحولی نداشته است و در همان مقطع زمانی نیز که این تجهیزات بر روی هواپیماها نصب شده بود کامل نبوده است. بنابراین ما دو اقدام را در دستور کار فعالیت‌های خود قرار داده‌ایم. نخست اینکه بتوانیم امکانات قدیمی که در اختیار مرکز است بهبود پیدا کند و تجهیزاتی را به هواپیماهای موجود متعلق به شرکت صافات اضافه کنیم.

از طرفی هم بایستی هواپیماها و تجهیزات جدیدی را به ناوگان خود اضافه کنیم چرا که با این وسعت بزرگ ایران و تنوع اقلیمی و مشکلاتی که داریم این دو فروند هواپیمای که در اختیار مرکز است کفاف پوشش یک چهارم کشور و به تعبیری 25 درصد از وسعت مناطق ایران را هم نمی‌دهد.

مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها در حال حاضر نیروی انسانی بسیار کمی دارد و مطابق با همین دو فروند نیز تیم‌های مربوطه در اختیار مرکز است. رادارهای مرکز هم مشکلاتی دارد که باید مورد بازسازی و نوسازی قرار بگیرد. در این بین سازمان هواشناسی هم باید ضمن همکاری و کمک به مرکز داده‌های رادار را حتما در اختیار مجموعه قرار بدهد.

همچنین باید بودجه‌ای را پیش‌بینی کنیم که تجهیزات مدرن باروری ابرها و سیستم‌های اندازه‌گیری داخل ابر به روی هواپیماهای جدید که باید در اختیار مرکز قرار بگیرد نصب شوند. برآورد ما این است که حداقل پنج تا 6 فروند هواپیما نیاز داریم تا بتوانیم بخش عمده‌ و مستعد کشور را تحت پوشش پروژه بارورسازی ابرها قرار بدهیم.

آیا برآوردی از نتایج استفاده از فناوری بارورسازی ابرها در کشور داشته‌ایم؟

براساس تحقیقات موسسه آب دانشگاه تهران، در سال آبی 93-94 با همین دو فروند هواپیمای که در اختیار مرکز است توانسته بودیم دو میلیارد مترمکعب افزایش آب استحصالی ناشی از باروری ابرها داشته باشیم که هزینه آن هم بسیار پایین بوده است. به طوری که به ازای هر مترمکعب عددی کمتر از 50 تومان به دست آورده‌ایم.

بنابراین اگر هواپیماهای بیشتری در اختیار داشته باشیم و بتوانیم نفرات متخصص بیشتری را به کار بگیریم مطمئنا هم وسعت کار خود را افزایش خواهیم داد و هم فرصت‌های بیشتری برای بارورسازی ابرها به وجود خواهد آمد. ما هم اکنون در طول روز نهایتا با هر کدام از این هواپیماها می‌توانیم دو و یا حداکثر سه پرواز دو ساعته داشته باشیم در صورتی که می‌توانیم با افزایش تجهیزات از زمان موجود استفاده بهتری کنیم تا در مناطق بیشتری شاهد عملیات بارورسازی ابرها باشیم.

متاسفانه امسال همان دو فروند هواپیمای موجود مرکز را هم به دلیل عدم تامین به موقع اعتبار نقدی مورد نیاز و عقد قرارداد با شرکت مربوطه در اختیار نداریم و تنها با همان یک فروند هواپیمای کمکی سپاه در حال فعالیت هستیم.

امسال تامین مواد باروری ابرها نیز به تاخیر افتاد چرا که اعتبار نقدی مورد نیاز مرکز در موعد مقرر در اختیار مجموعه قرار نگرفت و به طبع مواد مورد نیاز نیز تامین نشد. خرید این مواد اینگونه نیست که آماده باشد و ما آن را بلافاصله بتوانیم خریداری کنیم بلکه باید از قبل سفارش داده و کارخانه مورد نظر آن را آماده کند. پروسه تامین این مواد حدود سه ماه زمان می‌برد که به دلیل تامین به موقع اعتبار نقدی این مواد هم در زمان مناسب در اختیار مرکز قرار نگرفت.

هم اکنون پروژه بارورسازی ابرها در کدام مناطق کشور اجرا می‌شود؟

مرکز به صورت کلی بر روی مناطق ایران مرکزی شامل استان‌های فارس، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد و کرمان تمرکز دارد و سعی کرده‌ایم این مناطق را در اولویت قرار دهیم ولی در طی دو دوره اخیر برنامه‌های برای حوزه دریاچه ارومیه نیز داشته‌ایم. در سال گذشته هم با وجود اینکه امکانات مناسبی در اختیار نداشتیم ولی استان‌های خراسان جنوبی و کرمانشاه را هم به برنامه‌ها اضافه کرده‌ایم. ولی امسال سعی کرده‌ایم همین چند پرواز انجام شده را در مناطقی داشته باشیم که شرایط آن‌ها برای بارورسازی مناسب‌تر و آماده‌تر بوده است.

چه میزان اعتبار برای اجرای مناسب پروژه باروری ابرها مورد نیاز است؟

مرکز سال های گذشته به طور میانگین چهار میلیارد تومان اعتبار دریافت کرده است که همین اعتبار هشت میلیاردی امسال و سال آینده تنها کفاف هزینه‌های جاری مجموعه را می‌دهد. یعنی می‌توانیم با همین دو فروند هواپیما قرارداد ببندیم، مواد خریداری کنیم و با همین تعداد نفرات به کار خود ادامه دهیم.

برای توسعه مرکز اعتباری 150 میلیارد تومانی نیاز داریم که اگر با حمایت مجلس و دولت همین یکبار این اعتبار در اختیار مجموعه قرار بگیرد می‌توانیم هواپیما و تجهیزات خاص مورد نیاز خود را به طور کامل تهیه کنیم.

در صورت تامین اعتبار مورد نیاز چه میزان افزایش استحصال آب خواهیم داشت؟

فناوری بارورسازی ابرها با وجود اینکه بسیار انعطاف‌پذیر است و به راحتی می‌تواند در بسیاری از مناطق اجرا شود و همچنین نیازی به سازه و تمهیدات خاصی ندارد منتها به شرایط جوی بستگی دارد. ما امسال که در شرایط بسیار ویژه‌ای به دلیل کمبود ورود سامانه بارشی به سرمیبریم مطمئنا هر چه هم تلاش کنیم، افزایش بارش‌ها به میزان سال‌های نرمال نخواهد بود.

منتها با تامین تجهیزات مورد نیاز در شرایط نرمال می‌توانیم بین هشت تا 10 میلیارد مترمکعب افزایش استحصال آب داشته باشیم. اگر به موقع مواد و تجهیزات باروری ابرها را در اختیار داشته باشیم و نیروها و هواپیماهای مرکز نیز آماده باشند این اعداد و ارقام قابل دست‌یابی است.

با توجه به اینکه کشور ما به شدت نیازمند افزایش عرضه آب است و این روش هم بسیار ارزان و با صرفه است پیشنهاد داده‌ایم که پنج تا 6 فروند هواپیما با تجهیزات بارورسازی ابرها در اختیار مرکز قرار بگیرد تا بتوانیم بخش وسیعی از کشور را تحت پوشش این پروژه قرار بدهیم و از فرصت‌های بیشتری برای بارورسازی ابرها استفاده کنیم.

در این بین با توجه به نیازهای شدید کشور، مجتمع‌های خصوصی علاقه‌مندی نیز وجود دارند که ما امادگی کامل داریم توان کارشناسی و مشاروه‌ای خود را در اختیار این شرکت‌ها قرار دهیم.

شائبه‌های در خصوص خطرات محیط زیستی و بهداشتی باروری ابرها وجود دارد. آیا این موضوع صحت دارد؟

در زمینه باروری ابرها همواره دو موضوع با یکدیگر درآمیخته می‌شوند. یکی بحث استفاده از امواج الکترومغناطیس است که مردم بیشتر با هارپ آن را می‌شناسند و دیگری بحث باروری ابرهای کلاسیک است که ما در حال انجام آن هستیم. باروری کلاسیک با مواد فعلی که انجام می‌شود نه تنها در ایران بلکه در سایر اقصی نقاط دنیا هیچگونه خطر و ضرری برای محیط زیست ندارد.

هم اکنون 56 کشور دنیا از جمله آمریکا، استرالیا، آلمان، فرانسه، چین، آرژانتین، هند، تایلند و... در حال استفاده از این تکنولوژی هستند و این مواد طی بررسی‌های صورت گرفته از جمله تماس مستقیم با پوست، تنفس کردن و یا قرار گرفتن در آب هیچگونه مشکلی را ایجاد نکرده‌اند و فاقد مخاطرات زیست محیطی هستند.

 

در پایان اگر صحبت خاصی مانده است بفرمایید؟

بحثی مطرح است که آیا باروری ابرها می‌تواند بحران آب را حل کند یا خیر؟ باید به این نکته توجه کنیم که این سوال از اساس دارای اشتباه است چرا که هیچ فناوری در دنیا نمی‌تواند به تنهایی بحران آب را حل کند بلکه مجموعه‌ای از اقدامات و فناوری‌ها چه در عرصه آب و چه در حوزه مصرف می‌توانند مشکلات حوزه آب را مدیریت کنند.

هیچ فناوری و تکنولوژی جای اقدامات دیگر را نخواهد گرفت همانگونه که ما نمی‌توانیم به هیچ وجه جای استفاده از انتقال آب، کنترل آب‌های مرزی، سدسازی، استفاده از پساب و آب‌های ژرف را بگیریم. هر کدام فضای خاص خود را دارد منتها باروری ابرها یک فرصت برای کشور است. این فناوری تنها درصدد افزایش بارش‌ها است و قرار نیست با 15 با 20 درصد افزایش بارندگی معجزه رخ بدهد منتها درصد یاد شده با توجه به قیمت کم تمام شده استفاده از این فناوری بسیار قابل توجه است.

حتی طرح این سوال که چگونه می‌توانیم با تغییر اقلیم مقابله کنیم اشتباه است. ما که نمی‌توانیم با تغییر اقلیم، محیط زیست و کره زمین مقابله کنیم. این روند مطابق میل ما نیست بلکه می‌توانیم با آن سازگار باشیم. بنابراین نباید اطلاعات اشتباهی در این زمینه به مردم منتقل کنیم. گزارش‌های رسمی تمامی پروژه‌های بارورسازی ابرها ارائه می‌شود بنابراین نباید برخی از دستگاه‌ها بدون استناد به این اطلاعات آمارهای نادرست در اختیار مخاطب قرار داده و تجربیات 20 ساله این مجموعه را زیر سوال ببرن

مدیر سایت: بهزاد سرهادی

شماره تلفن: 09190622992

شناسه تلگرام مدیر سایت: SubBasin@

نشانی ایمیل: behzadsarhadi@gmail.com

(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)

_______________________________________________________

×

 براي پيوستن به بزرگترين گروه تلگرام علوم و مهندسي آب با امکان تبادل نظر بين اعضاء کليک کنيد

کتاب کاربرد مدل QUAL2KW

کتاب کاربرد GIS در منابع آب

کتاب محاسبه سيل طرح