تماس با ما
گروه تلگرام ما
هشدارهای ما
آمار و اطلاعات
پروژه
تاثیر پروژه‌های انتقال آب بر وقوع سیل
دغدغه بارش بیش از حد متعادل و احتمال وقوع سیل در حالی در ایران پررنگ شده است که کارشناسان بر این باورند که جریان‌های آبی رفتار طبیعی خود را خواهند داشت اما زمانی که دخالت عامل انسانی پدید می‌آید، این جریان‌های آبی میتوانند ویرانگر و نابودکننده عمل کنند.
بر اساس پیش‌بینی‌هایی که صورت گرفته است، ماه‌های مهر، آبان و آذر از لحاظ احتمال بارندگی بیش‌تر از میزان نرمال - یعنی طبق آمار بلندمدت ۵۰ ساله - حتی برای پایتخت خواهد بود؛ بنابراین لازم است همه تمهیدات لازم برای مدیریت سیلاب، تخلیه ایمن سیلاب در مجاری انتقال آب، رودخانه‌ها و کانال‌ها فراهم شود.
بر این اساس رضا اردکانیان - وزیر نیرو - هفته گذشته از پایش مستمر مخازن سدها و رودخانه‌ها از حیث آمادگی برای گذر از سیل در استان‌های مختلف خبر داد و گفت که باید بتوانیم با دسترسی مناسب‌تر به اطلاعاتی که از سازمان هواشناسی دریافت می‌کنیم، سطح آمادگی‌ها را بالا ببریم.
وی با اشاره به آغاز سال آبی ۱۳۹۸ – ۱۳۹۹ اظهار کرد: پیش‌بینی سازمان هواشناسی برای فصل پاییز این است که بارش‌ها شرایط نرمال خواهند داشت. با این حال ما به شکل منظمی در حال پایش وضعیت استان‌های مختلف هستیم. این پایش هم شامل وضعیت مخازن سدها می‌شود و هم شامل رودخانه‌ها و شرایطی که از حیث آمادگی برای گذر از سیل و نیازهای پایین‌دست دارد.
به گفته وی سعی وزارت نیرو این است که با دسترسی مناسب‌تر نسبت به اطلاعات و داده‌هایی که از سازمان هواشناسی دریافت می‌کند، بتواند سطح آمادگی‌ها را بالا ببرد. البته این موضوع یک کار بین‌بخشی بوده و دستگاه‌های مختلفی در این زمینه همکاری دارند.
در این راستا وزیر نیرو از تشکیل ستادهای مدیریت بحران در استان‌های مختلف خبر داده و گفته است وزارت نیرو هم در شرکت مدیریت منابع آب، ستاد فرماندهی مدیریت سیلاب را فعال کرده که این ستاد مشغول کار بوده و در آینده نزدیک گزارش جامعی را در مورد این‌که در کدام نقاط ضعف وجود دارد و باید آمادگی‌ها بیش‌تر شود، ارائه خواهد کرد.
بررسی نقش انسان در وقوع سیل
داریوش مختاری - کارشناس حوزه آب - در این باره در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: مساله مدیریت سیل از جایی آغاز می‌شود که بشر به حکم اجرای پروژهای سدسازی، تغذیه مصنوعی، راه‌سازی، تغییر کاربری‌های فزاینده در زیست بوم‌های شهری و تخریب فزاینده زمینهای جنگلی و مرتعی، در حوزه‌های آبریز و آبخیز اختلال و بی‌نظمی پدید می‌آورد.
وی با تاکید بر این‌که مشکل سیل از جایی کلید می‌خورد که سنجش درستی از این دخالت‌ها و پیامدهای سیلخیزی دخالت‌های انسانی در طبیعت، سنجش و ارزیابی نمی‌شود، گفت: برای مثال، جریان‌های سیلابی در مسیر رودخانه کر در استان فارس، با کمک ۲۱ بند باستانی کنترل و در نهایت، حجم فراوانی از آب در دشت کربال برای سیراب کردن ۵۰ هزار هکتار اراضی دشت کربال مصرف می‌شد.
این کارشناس حوزه آب افزود: آب مازاد نیز راهی دریاچه بختگان می‌شد و یک پایداری مناسبی در حوزه آبریز بختگان برای قرن‌ها پدید آمده بود. با ساخت سد درودزن در سال ١٣٤٢، این جریان‌های سیلابی به طور یک‌جا کنترل شدند. ولی رژیم آبی این حوزه آبریز متلاشی شد و امروزه نه از آبادانی دشت کربال خبری هست و نه از پرآبی و پایداری دریاچه بختگان.
ارتباط مدیریت سیل با مدیریت خشکی
مختاری با تاکید بر این‌که مدیریت سیل ارتباط نزدیکی با مدیریت خشکی و خشکسالی دارد، توضیح داد: نمونه دیگر حوزه آبخیز مهارلو در استان فارس و شمال غرب شهر شیراز است. این حوزه نیز دستخوش انباشتی از دخالت‌های انسانی شده است. تا جایی که توسعه باغشهرها، گسترش شهرک‌ها در ورودی کلانشهر شیراز، توسعه بیرویه کلانشهر شیراز در مسیر شمال غرب، رشد ساخت و سازها در ارتفاعات دراک، همگی با کاهش زمان تمرکز و افزایش شدت جریان سیلابی، دو میلیون نفر ساکنان این کلانشهر را مستعد غافلگیری در یک بازه زمانی چند ساعته کرده است و چه بسا چند ده هزار و یا حتی چند صد هزار نفر در یک جریان سیلابی بزرگ، دچار مشکل غرق‌شدگی شوند.
وی در ادامه با بیان این‌که وجه دیگر مساله سیل، اجرای پروژه‌های کوچک آبخیزداری و تغذیه مصنوعی است، عنوان کرد: در حوزه‌های آبریز داخلی، کنترل جریان سیلابی با کمک سازه‌های کوچک آبخیزداری در دل کوه‌ها و آبراه‌ها و یا اجرای پروژه‌های تغذیه مصنوعی، با انباشت ۲۰۰ تا هشت میلیون متر مکعب آب در یک یا چند حوضچه تغذیه مصنوعی، شاید در یک مقیاس محلی و منطقه‌ای، خوشایند باشد ولی در عمل، به خشکی رودخانه‌ها و دریاچه‌های داخلی انجامیده‌اند.
تاثیر پروژه‌های انتقال آب بر وقوع سیل
این کارشناس حوزه آب با اشاره به اجرای پروژه‌های انتقال آب، اظهار کرد: اگر پروژه انتقال آب در مسیر جنگل‌های شمال تا استان سمنان اجرایی شود، در نتیجه نابودی پهنه‌های جنگلی و مرتعی در مسیر ساخت پروژه و جاده دسترسی آن باید منتظر تشدید جریان‌های سیلابی در مناطق دور یا نزدیک به اجرای پروژه بود.
مختاری با تاکید بر این‌که جریان‌های آبی رفتار طبیعی خود را خواهند داشت، گفت: تا زمانی که دخالت عامل انسانی پدید می‌آید، این جریان‌های آبی، میتوانند ویرانگر و نابودکننده عمل کنند.
وی در پایان خاطر نشان کرد: نظام برنامه‌ریزی آب کشور باید پیش از اجرای هر پروژهای، نظر هیدرولوژیست‌ها را جویا شوند تا پیامدهای اجرای پروژه‌ها را به خوبی شناسایی کنند. پس از این مرحله هست که نوبت به ارزش‌گذاری این پیامدها و تصیمگیری اقتصادی درباره اجرای پروژه می‌رسد. شاید بر حسب یک نیاز اجتماعی و یا ازدیدگاه توزیع عادلانه درآمدها، نتوان از اجرای یک پروژه که پیامد سیلخیزی داشته باشد، چشم‌پوشی کرد، در این حالت لازم است شیوه خنثی کردن پیامدهای سیلخیزی همان پروژه توسط هیدرولوژیست‌ها به کارشناسان اقتصادی پروژه اعلام شود تا هزینه اجرایی آن در ارزیابی اقتصادی دیده شود.
شناسه تلگرام مدیر سایت: SubBasin@
نشانی ایمیل: behzadsarhadi@gmail.com
(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)
_______________________________________________________
در منابع آب
نظرات (۰)