فرونشست زمین، زنگ خطری جدی برای ایران، اکنون با نرخ بحرانی در تمامی استان‌ها در حال گسترش است. طبق گزارش‌ها، ۵ درصد از خاک کشور دچار فرونشست شده و استان‌هایی مانند کرمان و البرز، با فرونشستی تا ۴۰ سانتی‌متر در سال، از بیشترین آسیب‌ها رنج می‌برند. افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی و کشاورزی غیراصولی از جمله عوامل اصلی این بحران هستند. درحالی‌که طرح‌های قانونی برای مقابله با این معضل در دستور کار قرار گرفته، کارشناسان تأکید می‌کنند که فقط پنج تا ده سال فرصت برای جلوگیری از مرگ آبخوان‌های کشور باقی مانده است.

نقشه فرونشست‌های تهران نشان می‌دهد این استان از فرونشست‌های وسیع و عمیق رنج می‌برد. لکه‌ای در جنوب و غرب کلانشهر تهران و لکه‌ای دیگر در دشت ورامین قرار گرفته و در اراضی کشاورزی این مناطق گسترده شده است. البته این پدیده فقط مزارع و باغ‌های تهران را تحت‌تأثیر قرار نداده و در هفت منطقه از مناطق ۲۲گانه تهران نیز ریشه دوانده است. زیرساخت‌هایی مثل خطوط راه‌آهن بین‌شهری، مترو، خیابان‌ها و مناطق مسکونی در معرض فرونشست قرار گرفته‌اند که این امر، ضرورت مقابله با این پدیده ایجادشده به‌دلیل بدمصرفی آب‌های زیرزمینی را به مسئولان گوشزد می‌کند. در این گزارش عوارض و عوامل احتمالی مؤثر بر فرونشست تهران در گفت‌وگو با «مهدی معتق»، استاد مرکز تحقیقات علوم زمین آلمان، مورد بررسی قرار گرفت که در زیر می‌خوانید.

"بهزاد پارسا" با اشاره به شروع فصل پاییز و آغاز سال آبی جدید اظهار کرد:  سال آبی 1403-1402 پس از فرازو فرودها از منظر سیل و خشکسالی به پایان رسیده و با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای سال آبی جدید و چشم امید به الطاف خداوند متعال قدم به سال آبی 1403-1404 می‌گذاریم.

طبق آخرین آمار اعلامی، بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد دوره‌های خشکسالی در تهران دو ساله بوده و پس از آن ترسالی بر این استان حاکم می‌شد، اما در سال آبی جاری استان تهران برای چهارمین سال پیاپی خشکسالی را تجربه کرد که در تمامی دوره‌ها بی‌سابقه است. منابع آبی تهران به دلیل شرایط جغرافیایی و اقلیمی، همواره با چالش‌های بزرگی در تامین آب روبرو بوده است. تهران به‌طور عمده به دو منبع اصلی برای تامین آب وابسته است: منابع سطحی و منابع زیرزمینی.هر یک از این منابع نقش مهمی در تامین آب شهری ایفا می‌کنند و چالش‌های خاص خود را دارند.

حمید احسانی رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل این شرکت با اشاره به اینکه بروز تخلفات در بالادست رودخانه و خشکسالی باعث کاهش آورد سد نمرود در سال‌های اخیرشده است و این امر باعث تأثیرات کاهشی و عدم ورود آب به شهرستان‌های گرمسار و آرادان شده‌است، اظهار کرد: شرکت آب منطقه‌ای سمنان با تشکیل جلسات متعدد در حوزه حبله‌رود با حضور نمایندگان شرکت‌های آب منطقه‌ای تهران پیگیری تخلفات در بالادست و بازدیدهای میدانی بوده است.

در سال‌های 2013 و 2018، انبوه زمین‌لرزه‌هایی با بزرگی لحظه‌ای حداکثر 4.5 در 5 کیلومتری بخش شمالی گسل تبدیل دریای مرده رخ داد. در اینجا ما نشان می‌دهیم که داده‌های فشار آبخوان، سری‌های زمانی تغییر شکل سطح رادار دهانه مصنوعی تداخل‌سنجی، و پایش لرزه‌ای نشان می‌دهند که برداشت آب زیرزمینی باعث این زمین‌لرزه‌ها شده است. برداشت مداوم آب زیرزمینی از چندین چاه واقع در 10 کیلومتری غرب ازدحام از سال 2010 شتاب گرفته است و منجر به کاهش کلی 50 متری سطح آب زیرزمینی در زمان وقوع ازدحام زلزله 2018 شده است. این خروج همچنین مربوط به فرونشست سطحی 10 میلی متر در سال بر اساس تکرار اندازه گیری های رادار دیافراگم مصنوعی تداخل سنجی است.

در چند سال اخیر و بخصوص از سال 1398 به بعد که جریانات سیلابی منجر به آورد حجم بالایی از منابع آب با نزولات جوی در کشور شد، کاهش بارش ها به صورت خشکسالی های تشدید شده است که این مهم در تهران نیز ملموس تلقی می شود. مدیریت منابع آب در ایران برای گذر از کمبود آب تا حد ممکن از بهره برداری از منابع سدها کاسته و تا جای ممکن علاوه بر کاهش مصارف در سطح شهر به افزایش برداشت از آب زیرزمینی رو آورده است. آنچنان که کاهش سطح آب آبخوان های تهران به بحرانی جدی تبدیل شده است.

احد وظیفه تاکید کرد: از ابتدای سال آبی تا اوایل تیرماه امسال مجموع متوسط بارش در استان تهران حدود 25 درصد کمتر از نرمال است و جریان رودخانه‌ها و منابع آبی استان ضعیف‌تر از شرایط معمول و حجم آب پشت سدها کمتر از میزان نرمال است. احد وظیفه؛ رییس مرکز ملی اقلیم سازمان هواشناسی کشور با روزنامه اعتماد گفتگو کرده است

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران: با کسری مخزن 89 میلیون متر مکعبی نسبت به سال آبی گذشته وارد سال آبی جدید شدیم. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران گفت: به دلیل وقوع خشکسالی پیاپی و کاهش بارندگی‌ها، سال آبی 1401-1400 با کسری مخزن 89 میلیون متر مکعبی نسبت به سال آبی قبل پایان یافت و سال آبی جدید را با مجموع ذخایر آبی 411 میلیون متر مکعبی آغاز کردیم که نیازمند همراهی جدی هموطنان است.

مدیر دفتر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه‌ای تهران گفت: حجم آب موجود در مخازن سدهای تامین کننده آب استان تهران با کاهش 146 میلیون مترمکعبی در مقایسه با روز مشابه سال گذشته مواجه بوده و به حدود 640 میلیون مترمکعب رسیده است. به گزارش خبرگزاری آب ایران، "محمد شهریاری" با اعلام این خبر، تصریح کرد: حجم آب موجود در مخازن سدهای پنج گانه استان تهران تا کنون با کاهش 146 میلیون مترمکعبی در مقایسه با حجم 786 میلیون مترمکعبی زمان مشابه سال گذشته، به حدود 640 میلیون مترمکعب رسید.

ذخایر آب سدهای کشور به 24.78 میلیارد مترمکعب رسید/ کاهش 14.8 درصدی ذخیره مخازن نسبت به سال گذشته. آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور نشان می‌دهد، با سپری شدن 185 روز از سال آبی تا 6 فروردین (سال آبی 1402-1401) مجموع حجم ذخایر آب در مخازن سدهای کشور به حدود 24.78 میلیارد مترمکعب رسیده که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته بیانگر 14.8 درصد کاهش است.

کاهش 20 درصدی ذخیره مخازن نسبت به سال گذشته. آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور نشان می‌دهد، با سپری شدن 157 روز از سال آبی تا 7 اسفندماه (سال آبی 1401-1400) مجموع حجم ذخایر آب در مخازن سدهای کشور به حدود 22.09 میلیارد متر مکعب رسیده که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته بیانگر 20 درصد کاهش است.

آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور نشان می‌دهد با سپری شدن ۱۲۹ روز از سال آبی، تا ۹ بهمن ماه (سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰) مجموع حجم ذخایر آب در مخازن سدهای کشور به حدود ۲۰.۸۴ میلیارد متر مکعب رسیده که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته بیانگر ۲۲ درصد کاهش است.

ذخایر آب سدهای کشور به 20.8 میلیارد متر مکعب رسید. کاهش 22 درصدی ذخیره مخازن نسبت به سال گذشته آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور نشان می‌دهد با سپری شدن122 روز از سال آبی، تا دوم بهمن (سال آبی 1401-1400)، میزان کل حجم آب در مخازن سدهای کشور حدود 20.8 میلیارد متر مکعب است که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته 22 درصد کاهش نشان می‌دهد.

اگر تا کنون موضوع آلودگی سد ماملو به فاضلاب انسانی و صنعتی شهر پردیس مطرح بود، حالا مسئولان و کارشناسان محیط زیست، ابعاد تازه‌تری از آلودگی دیگر سدهای کشور باز کرده‌اند. این در حالی است که پروژه تصفیه‌خانه شماره ۲ پردیس به منظور جلوگیری از پساب این شهر به سد ماملو باید هفت سال قبل آغاز می‌شد اما اجرای این طرح در پاسکاری بین محیط زیست و شرکت عمران بر سر یک مجوز، معطل ماند؛ آنچه مسلم است این‌که حالا باید در خوردن آب سد ماملو احتیاط کرد.

آمار سدهای کشور هر روز عددی کمتری را نسبت به سال قبل نشان می‌دهند و عمق بی آبی بیشتر و بیشتر می‌شود، موضوعی که به گفته کارشناسان اگر راه حلی برای آن در نظر گرفته نشود، در آینده ای نه چندان دور دچار بحران های بزرگی خواهیم شد. به گزارش ایسنا، آخرین آمار از وضعیت سدهای کشور، گویای این است که با سپری شدن ۱۰۸ روز از سال آبی، تا ۱۸ دی‌ماه (سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰) میزان کل حجم آب در مخازن سدهای کشور حدود ۱۹.۳۸ میلیارد متر مکعب است که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته ۲۸ درصد کاهش نشان می‌دهد.

رییس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا از بارش باران و وزش باد شدید موقت در ۱۶ استان و کاهش دما تا۱۰درجه سانتیگراد در شمال و غرب کشور خبر داد. صادق ضیایان در گفت و با ایسنا اظهار کرد:امروز(۲۱دی‌ماه) در استان‌های لرستان، ایلام، کرمانشاه، کردستان، زنجان، نیمه جنوبی استان‌های آذربایجان‌ شرقی، آذربایجان‌غربی و اردبیل، نیمه‌شمالی و شرق خوزستان و برخی نقاط استان‌های چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، همدان، قزوین، البرز، گیلان و تهران بارش باران، وزش باد شدید موقت و با احتمال رعد و برق در استان‌های جنوبی کشور پیش‌بینی می‌شود. 

آمار دفتر اطلاعات و داده های آب کشور نشان می دهد با سپری شدن 108 روز از سال آبی، تا 18 دی ماه (سال آبی 1401-1400) میزان کل حجم آب در مخازن سدهای کشور حدود 19.38 میلیارد متر مکعب است که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته 28 درصد کاهش نشان می دهد. به گزارش شبکه خبری آب ایران، به گفته  مدیرکل دفتر اطلاعات و داده های آب کشور  بررسی وضعیت سدهای کشور نشان می دهد، میزان کل حجم ورودی به سدهای کشور از ابتدای مهرماه تا تاریخ 18 دی ماه  معادل 6.46 میلیارد متر مکعب است که کاهشی معادل 30 درصد نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته را نشان می­دهد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران از کاهش ۳۶ درصدی میزان ورودی به سدهای تامین کننده آب تهران از ابتدای سال آبی تاکنون در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته خبر داد. به گزارش ایسنا، یوسف رضاپور اظهار کرد: میزان ورودی به سدهای پنجگانه در حال بهره‌برداری این شرکت از ابتدای سال آبی تا کنون معادل ۱۰۴.۸ میلیون مترمکعب بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۳۶ درصد کاهش داشته است.

استاندار تهران با تاکید بر اینکه برای تامین آب شرب تهران مشکلی وجود ندارد، گفت: اینکه گفته شده تهران تنها برای ۹۰ روز آب شرب دارد صحیح نیست، لذا شهروندان نگران نباشند. محسن منصوری در گفت‌وگو با ایسنا، درباره برخی اظهارنظرها مبنی بر اینکه تهران تنها برای ۹۰ روز آب شرب دارد، گفت: این صحبت صحیح نیست و اطلاعات درستی نیست؛ لذا شهروندان نباید نگران شوند.

دومین ماه از سال آبی ۱۴۰۰ در حالی پایان یافت که کم‌آبی گسترده در کشور هم‌چنان ادامه دارد. برخی تصور می‌کردند بارش‌های مقطعی اخیر بتواند بخشی از ظرفیت خالی منابع آب زیرزمینی و سدها را پر کند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد وضعیت منابع آبی کشور وخیم‌تر از آن است که بارش‌های پراکنده و موقت بتواند آن را جبران کند. آخرین آمار از وضعیت بارندگی‌های کشور حاکی از این است که باوجود بارندگی ۲۱.۸ میلی‌متری در ۵۲ روز سپری شده از سال آبی ۱۴۰۱ - ۱۴۰۰، هم‌چنان ۱۰ استان کشور شاهد کاهش بارندگی نسبت به‌مدت مشابه سال قبل هستند و وضعیت آبی این استان‌ها حتی نسبت به سال گذشته وخیم‌تر نیز شده است.