نقشه تقسیمات اقلیمی ایران

یکی از اساسی ترین بخش ها در طرح های آب و فاضلاب شهری و روستایی مبانی طرح است که شامل شناخت منطقه، دوره طرح، جمعیت و مصرف سرانه آب می باشد. با توجه به این که پیش بینی ظرفیت تاسیسات در طرح های آب و فاضلاب بستگ ی کامل به انتخاب دقیق مبانی طرح دارد، دقت در انتخاب این مبانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این بخش مبانی اصلی و عوامل موثر در برآورد نیاز آبی شهری و روستایی مورد بررسی قرار گرفته است. در این رابطه موارد زیر قابل ذکر است:

− اساس پیش بینی جمعیت آینده مناطق مورد مطالعه، آخرین سرشماری عمومی نفو س و مسکن است. در مواردی که پیش بینی طرح های هادی، جامع و تفصیلی مصوب در محدوده زمان ی طر ح موجو د باشد، اولویت در محدوده زمانی طرح های فوق با مبانی این طرح ها است.

− در تعیین دوره طرح عوامل زیادی (به خصوص عامل اقتصادی) نقش دارند. در این قسمت پس از برشمردن عوامل موثر، حدود و ارقامی که در شرایط متعارف می تواند مورد استفاده قرار گیرد ذکر شده است. سپس در مورد مرحله بندی اجرا ی کار در دوره طرح و عوامل موثر در آن بحث و مقادیر لازم ارائه شده است.

− تعیین و انتخاب مصرف سرانه آب یکی از مهم ترین عوامل جهت طراحی سامانه های آب و فاضلاب است. این ضوابط به منظور یکنواخت کردن نحوه مطالعه و مشخص کردن حداقل بررسی های لازم جهت تعیین مصرف سرانه آب و ضرایب مربوطه تهیه شده و حدود متعارف در هر مورد نیز ذکر شده است. حدود مقادیر و ضرایب ارائه شده، با توجه به ارقام منعکس شده در گزارش های مطالعاتی موجود، منابع بین المللی و تجربیات صاحب نظران و کارشناسان کشور تعیین شده است.

− درصورتی که اندازه گیری ها و یا شرایط محلی در مواردی خاص و در منطقه ای محدود از یک شهر یا روستا، اعدادی خارج از حدود ذکر شده را نشان دهد، مشاور می تواند ضمن ارائه دلایل کافی و تایید کارفرما، از اعداد به دست آمده استفاده و یا آنها را غیرقابل استناد اعلام کند.

− تعیین مصرف آب کارخانجات بزرگ و متوسط ، جنگل کاری ها و فضای سبز ، مصارف کشاورز ی، دامداری ها و مرغداری های صنعتی و همچنین مصارف آب مناطقی که از شبکه آب آشامیدنی استفاده نمی کنند، خارج از حدود این ضوابط بوده و باید به طور جداگانه مورد بررسی قرار گیرند. اما در طرح های تامین آب ممکن است برحسب شرح خدمات، موارد یادشده در برآورد کل نیاز آبی در نظر گرفته شود.

− درصورتی که به دلیل کمبود منابع آب و مشکلات فنی و اقتصادی، توزیع آب به صورت متناوب صورت گیرد یا آب موجو د در شبکه برای شرب مناسب نباشد، طراح باید نسبت به اصلاح سرانه مصرف حال و آینده اقدام کند.

پیش نیازهای طراحی و مطالعات پایه

شناخت منطقه

در انجام هرگونه طرح مطالعاتی، بررسی منطقه و شناخت آن از اهمیت شایانی برخوردار است. به عبارت دیگر هرچه اطلاعات مربوط به شناخت منطقه کامل تر و دقیق تر تهیه شود، اصول و مبانی طرح مناسب تر بوده و اجرای طرح با مشکلات کم تری مواجه خواهد بود. لذا به منظور شناخت منطقه، ضمن درخواست از کارفرما و پیگیری از کلیه سازمان ها و ارگان های ذیربط جهت دریافت آمار، نقشه ها و اطلاعات مورد نیاز، بازدیدهای مکرر محلی نیز ضروری است.

در مطالعات مربوط به شناخت منطقه، موارد زیر باید بررسی شود:

− موقعیت جغرافیایی و طبیعی منطقه

− اطلاعات توپوگرافی منطقه

− نقشه های مورد نیاز (با مقیاس مناسب برحسب مورد)

− تقسیمات سیاسی منطقه مورد مطالعه

− شناخت تاریخچه پیدایش شهر یا روستا (درصورت وجود)

− بررسی جهات و محدودیت های توسعه

− بررسی و تجزیه و تحلیل مطالعات مربوط به طرح های هادی، جامع و تفصیلی منطقه (درصورت وجود)

− شناخت منطقه از نظر آثار فرهنگی، مذهبی و تاریخی واقع در محدوده طرح و استعلام حریم های مربوطه از سازمان های اوقاف، امور خیریه، میراث فرهنگی و غیره

− بررسی و تجزیه و تحلیل سایر طرح های عمرانی انجام یافته و یا دردست مطالعه و یا پیش بینی شده در منطقه

− دریافت خلاصه ای از برنامه ریزی های انجام شده درخصوص توسعه امکانات رفاهی، آموزشی، جلب گردشگران، راه و ترابری و استعلام حری مهای مربوطه و بررسی امکانات بالفعل و بالقوه منطقه از جنبه های مختلف

− بررسی وضعیت موجود تاسیسات زیرزمینی (مترو، گاز، برق، مخابرات، فاضلاب و ...) درصورت وجود ، امکانات توسعه و انتقال انرژی (از قبیل خطوط انتقال برق، خطوط انتقال گاز و غیره) و استعلام حریم های مربوطه

− شناخت منطقه از نظر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و...

− بررسی شهرک های صنعتی و صنایع عمده که آبرسانی به آنها در محدوده طرح قرار می گیرد.

در عین حال در مطالعات شناخت باید درخصوص مسایل زیست محیطی منطقه و توجیه فنی اقتصادی طرح نیز، در حد مطالعات مرحله اول، مدارک و مستندات موجود بررسی شود. مواردی که بررسی آن در این بخش ضرورت دارد عبارتند از:

− بررسی وضعیت کمی و کیفی منابع آبی موجود و امکان سنجی آلودگی منابع آب های سطحی و زیرزمینی و یا سایر منابع آبی منطقه

− بررسی نحوه دفع فاضلاب منطقه

− بررسی و شناخت مناطق حفاظت شده در منطقه مورد مطالعه (در صورت وجود)

− توجیه فنی، اقتصادی و زیست محیطی طرح در حد مطالعات مرحله اول (در حد کلیات و با توجه به اطلاعات موجود)

− پیش بینی و پیشنهاد انجام مطالعات ارزیابی زیست محیطی به موازات مطالعات مرحله اول و به منظور اخذ مجوز زیست محیطی طرح توسط کارفرما در راستای اجرای مفاد قوانین برنامه های پنج ساله توسعه کشور

تبصره 1: انجام آزمایش های کیفی از منابع تامین آب و مطالعات زیست محیطی طرح، به موازات مرحله اول ضروری است.

تبصره 2: در زمان انجام مطالعات مرحله اول، توصیه می شود اقدامات لازم به منظور تهیه شرح خدمات مطالعات پایه مورد نیاز از قبیل مطالعات ژئوتکنیک منطقه، نقش هبرداری و نقشه های کاداستر، صورت گیرد.

مطالعات هواشناسی و اقلیم منطقه

مطالعات هواشناسی

در انجام مطالعات آبرسانی دستیابی به اطلاعات و داده های هواشناسی منطقه یکی از مهم ترین بخش های مطالعات است. در انجام مطالعات هواشناسی منطقه باید موارد زیر انجام شود:

− انتخاب ایستگاه هواشناسی: بررسی دقیق درخصوص موقعیت ایستگاه های هواشناسی اعم از سینوپتیک و کلیماتولوژی موجود در منطقه مورد مطالعه و در نهایت انتخاب ایستگاه یا ایستگاه های هواشناسی مناسب و مرجع باتوجه به نزدیکی طولی و ارتفاعی ایستگاه ها که بتواند اطلاعات جامعی را دراختیار قرار دهد. هرچه محدوده طرح وسیع تر باشد باید از ایستگاه های بیش تری در منطقه مورد مطالعه استفاده شود. درخصوص روستاها و شهرهای کوچک بررسی یک ایستگاه هواشناسی که اطلاعات کامل تر و نزدیک تر به منطقه را داشته باشد کفایت می کند. در صورتی که مشخصات ارتفاعی یا اقلیمی تنها ایستگاه های هواشناسی موجود با محدوده طرح تطابق نداشته باشد لازم است از روش های موجود نسبت به یکسان سازی اطلاعات با منطقه طرح استفاده کرد.

− دریافت اطلاعات هواشناسی طی سال های موجود از ایستگاه یا ایستگاه های هواشناسی مربوطه

− دسته بندی، تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری از اطلاعات اخذ شده

توجه: بدیهی است هرچه مدت دوره اطلاعات کسب شده بیش تر باشد، تجزیه و تحلیل مربوط به اطلاعات هواشناسی و تعیین اقلیم، دقی قتر و قابل استنادتر خواهد بود.

تبصره 1: اطلاعات هواشناسی لازم درخصوص طرح های آبرسانی شامل اطلاعات کامل مربوط به تغییرات دمای منطقه (حداکثر مطلق، حداقل مطلق، حداکثر، حداقل و متوسط درجه حرارت)، بارندگی (حداکثر، حداقل و متوسط ماهانه و سالانه)، رطوبت نسبی (حداکثر، حداقل و متوسط)، تعداد روزهای یخبندان (حداکثر، حداقل و متوسط)، تعیین عمق یخبندان و تعداد ساعات آفتابی (حداکثر، حداقل و متوسط) می باشد. تبصره 2: درخصوص طرح هایی که تامین آب نیز در شرح خدمات مطالعات گنجانده شده (یا طرح های جمع آوری و دفع فاضلاب)، باید پارامترهای تبخیر، رواناب، نفوذ و باد نیز دریافت و تجزیه و تحلیل شوند.

تعیین اقلیم

به منظور تعیین اقلیم منطقه درصورتی که اطلاعات پایه هواشناسی در ایستگاه های نزدیک منطقه موجود باشد باید از اقلیم نماهای معتبر، از جمله اقلیم نماهای دومارتن و آمبرژه که امروزه بیش تر مطرح می باشند، استفاده شود . بهتر است هر دو روش در انجام مطالعات به کار رفته و با یکدیگر مقایسه شوند.

در صورتی که اطلاعات پایه هواشناسی به هر دلیلی در منطقه مورد مطالعه موجود نباشد می توان از نقشه اقلیم شناسی ایران تهیه شده توسط سازمان هواشناسی کشور که در شکل ارائه شده استفاده شود. لازم به ذکر است نقشه مذکور براساس اقلیم ایران تهیه شده است و با اقلیم نمای آمبرژه و دومارتن کاملا همخوانی ندارد. لذا به منظور برقراری ارتباط بین این اقلیم نماها و نقشه مذکور که کل ایران را به 5 منطقه آب و هوایی تقسیم نموده، جدول زیر ارائه شده است.

تبصره: در تعیین اقلیم، تعداد ایستگاه های هواشناسی مورد استفاده و دوره آماری به کارگرفته شده تاثیر گذار است و ممکن است با تغییر در تعداد ایستگاه و یا سال های آماری، اقلیم نیز مختصر تغییری داشته باشد. لذا تعیین اقلیم از روش آمبرژه و دومارتن و تعمیم آن به اقلیم ایران با استفاده از جدول ممکن است در برخی مواقع با تناقضاتی مواجه شود که در این صورت باید از قضاوت مهندسی استفاده کرد.

الف- تطبیق تقسیم بندی اقلیمی روش آمبرژه و نقشه تقسیمات اقلیمی ایران

ب- تطبیق تقسیم بندی اقلیمی روش دومارتن و نقشه تقسیمات اقلیمی ایران

عمق یخبندان

با توجه به این که عمل یخ زدن آب و ذوب شدن آن باعث شل شدن خاک می شود و نیز برای جلوگیری از یخ زدن آب درون لوله ها، باید عمق یخبندان در طراحی ها ملاک عمل قرار گیرد. در طراحی سامانه های آبی جهت تعیین عمق یخبندان با توجه به مرحله مطالعاتی و اطلاعات و آمار در دسترس، لازم است یکی از روش های زیر ملاک عمل قرار گیرد:

− بررسی مطالعات ژئوتکنیک سایر طرح های مطالعه شده در منطقه و استخراج عمق یخبندان از این گزارش ها.

− در مطالعات مرحله اول که صرفا اطلاعات پایه هواشناسی موجود می باشد برای تعیین عمق یخبندان از روش های Fair & Gayer و یا Thaw Index استفاده و بدترین شرایط در طراحی ها لحاظ شود.

− در مطالعات مرحله دوم (درصورت وجود نتایج مطالعات ژئوتکنیک منطقه) بهتر است عمق یخبندان با استفاده از فرمول اصلاح شده Modified Berggren نیز کنترل شود.

− در مناطق دور افتاده که امکان دسترسی به هیچ یک از اطلاعات پایه جهت تعیین عمق یخبندان وجود ندارد، با توجه به اقلیم منطقه جدول زیر برای تعیین عمق یخبندان ملاک عمل قرارگیرد.

تعیین عمق یخبندان با توجه به اقلیم منطقه

توجه: در طراحی خطوط آبرسانی، علاوه بر عمق یخبندان، عمق کارگذاری لوله و حداقل پوشش خاک نیز با توجه به پارامترهای مختلف نظیر قطر لوله، بارهای وارده بر لوله و غیره تعیین می شود.

تبصره 1: توصیه می شود در شرح خدمات ژئوتکنیک، تعیین عمق یخبندان نیز اضافه شود.

تبصره 2: توصیه می شود درصورت وجود ایستگاه های مراکز تحقیقات کشاورزی در منطقه مورد مطالعه، اطلاعات مربوط به عمق یخبندان دریافت شود.

مدیر سایت: بهزاد سرهادی

شماره تلفن: 09190622992

شناسه تلگرام مدیر سایت: SubBasin@

نشانی ایمیل: behzadsarhadi@gmail.com

(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)

_______________________________________________________

×

 براي پيوستن به بزرگترين گروه تلگرام علوم و مهندسي آب با امکان تبادل نظر بين اعضاء کليک کنيد

کتاب کاربرد مدل QUAL2KW

کتاب کاربرد GIS در منابع آب

کتاب محاسبه سيل طرح