یک مخزن بزرگ در دره ریو گراند در تابستان 2024 به سطح کم سابقه ای رسید، زیرا مناطق اطراف آن در جنوب تگزاس و شمال مکزیک با شرایط خشکسالی شدید مواجه بودند. مخزن آمیستاد، که در مرز ایالات متحده و مکزیک قرار دارد، در 17 ژوئیه 2024 به پایین ترین سطح آب خود رسید، زمانی که کمتر از یک چهارم ظرفیت خود را داشت.

تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت های انسانی به همراه عوامل استرس‌زای اجتماعی-اقتصادی آب، شدت خشکسالی را در سوریه، عراق و ایران افزایش داده است. از زمستان 2020 به بعد، منطقه بزرگی در غرب آسیا که هلال حاصلخیز را در اطراف رودخانه‌های فرات و دجله و همچنین ایران را در بر می‌گیرد، از باران‌های بسیار کم و دمای بالا رنج می‌برد. خشکسالی 3 ساله ناشی از آن اثرات شدیدی بر کشاورزی و دسترسی به آب آشامیدنی داشته است. در این منطقه خشک، بخش بزرگی از جمعیت به کشاورزی دیم، به ویژه کشاورزی گندم و دام وابسته است. در حالی که تغییرات نسبتاً زیادی در بارندگی سال به سال وجود دارد، این خشکسالی دومین بدترین خشکسالی در رکورد مشاهده شده بود که ناشی از افزایش دما بود. این در زمانی رخ داد که سایر عوامل اجتماعی-اقتصادی از جمله جنگ جاری در اوکراین با تأثیرات آن بر قیمت انرژی و مواد غذایی، و همچنین درگیری‌ها و ناآرامی‌های سیاسی، پیامدهای خشکسالی را تشدید می‌کنند.

خشکسالی شدید ایران، عراق و سوریه «بدون تغییر اقلیم اتفاق نمی‌افتاد». یک مطالعه تازه نشان داده است که وقوع خشکسالی سه ساله و دمای طاقت فرسا در ایران، عراق و سوریه بدون تغییر اقلیم و گرمتر شدن زمین «تقریبا غیرممکن بود.» این بررسی را تیمی از اقلیم‌شناسان در گروه «انتساب آب و هوای جهانی» (دبلیو دبلیون اِی) انجام داده که یک ابتکار عمل جهانی برای تحلیل سریع رویدادهای شدید آب و هوایی است. براساس این مطالعه خشکسالی غرب آسیا که در ماه ژوئیه ۲۰۲۰ شروع شد عمدتا به دلیل هوای گرم‌تر از معمول و تبخیر سریع‌تر آب باران است. نویسندگان مطالعه تازه از جمله در امپریال کالج لندن می‌گویند که اگر دما بالا نرفته بود حتی نمی‌شد سه سال اخیر را خشکسالی به حساب آورد. «دبلیو دبلیو اِی» نوشت که بدون افزایش ۱.۲ درجه‌ای زمین از زمان شروع عصر صنعتی به دلیل سوزاندن سوخت‌های فسیلی، این خشکسالی که براساس معیارهای سازمان نظارت بر خشکسالی آمریکا اکنون «شدید» طبقه بندی می‌شود، شرایط «عادی» تلقی می‌شد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران: با کسری مخزن 89 میلیون متر مکعبی نسبت به سال آبی گذشته وارد سال آبی جدید شدیم. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران گفت: به دلیل وقوع خشکسالی پیاپی و کاهش بارندگی‌ها، سال آبی 1401-1400 با کسری مخزن 89 میلیون متر مکعبی نسبت به سال آبی قبل پایان یافت و سال آبی جدید را با مجموع ذخایر آبی 411 میلیون متر مکعبی آغاز کردیم که نیازمند همراهی جدی هموطنان است.

آمار سدهای کشور هر روز عددی کمتری را نسبت به سال قبل نشان می‌دهند و عمق بی آبی بیشتر و بیشتر می‌شود، موضوعی که به گفته کارشناسان اگر راه حلی برای آن در نظر گرفته نشود، در آینده ای نه چندان دور دچار بحران های بزرگی خواهیم شد. به گزارش ایسنا، آخرین آمار از وضعیت سدهای کشور، گویای این است که با سپری شدن ۱۰۸ روز از سال آبی، تا ۱۸ دی‌ماه (سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰) میزان کل حجم آب در مخازن سدهای کشور حدود ۱۹.۳۸ میلیارد متر مکعب است که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته ۲۸ درصد کاهش نشان می‌دهد.

مدیریت برنامه‌ریزی منابع آب مخازن سدها و رودخانه‌های خوزستان با بیان اینکه حجم مفید سدهای استان، یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب است، گفت: با وجود بارندگی‌های اخیر، نسبت به شرایط نرمال کسری ۷۴ درصدی آب در سدهای استان را داریم. علی شریفی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص آخرین وضعیت ذخایر آب سدهای خوزستان اظهار کرد: بعد از خشکسالی‌ای که در سال گذشته داشتیم، اولین بارش موثر در استان خوزستان از ۲۶ تا ۳۰ آذرماه سال جاری به وقوع پیوست و بر اثر این بارش، حجمی حدود ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب به مجموعه مخازن سدهای استان وارد و در آن‌ها ذخیره شد.

با شروع فصل زمستان ، پیش‌بینی بارش در سه ‌ماهه پایانی امیدوارکننده‌تر از سال گذشته است. رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ضمن اشاره به احتمال مواجهه با زمستانی پربارش گفت: انتظار می‌رود بارش‌ها در زمستان امسال در حد نرمال و یا فراتر از آن باشد. احد وظیفه در گفت و گو با ایسنا با تشریح وضعیت دما و بارش کشور در ماه گذشته خاطرنشان کرد: تا روز ۳۰ آذرماه به طور میانگین ، کم‌بارشی ۳۴ درصدی در سطح کشور مشاهده شده. دمای کشور نیز ۰.۹ درجه بالاتر از مقدار نرمال بود.

اگر قوس سفید دیوار سد هوور هرگز باعص ذخیره رودخانه کلرادو نمی شد، غرب ایالات متحده، احتمالاً لس آنجلس یا لاس وگاس را که امروز می شناسیم وجود نداشت. غذای وسیع از گندم، یونجه و ذرت. هیچ رویای نقل مکان برای زندگی در یک بیابان ممکن شده نیست. رودخانه و سد، غرب کشور آمریکا را ساخت. اکنون بحران آب و هوا تهدید به وجود آن می کند. وضعیت در اینجا نمادی از یک سیاره است که به آرامی، به طور اجتناب ناپذیری بیش از حد گرم می شود. و عواقب فاجعه بار آب و هوای شدید این امر به همراه دارد.

سازمان ملل می‌گوید: «همه‌گیری بعدی»: خشکسالی یک بحران جهانی پنهان است. از کشورها خواسته شد تا برای مدیریت آب و زمین و مقابله با وضعیت اضطراری آب و هوا اقدام فوری انجام دهند سازمان ملل اعلام کرده است که خشکسالی یک بحران جهانی پنهان است که در صورت عدم اقدام فوری کشورها در مدیریت آب و زمین و مقابله با وضعیت اضطراری آب و هوا، خطر تبدیل شدن به «همه‌گیری بعدی» را در پی دارد.

دانشیار پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی با تاکید بر اینکه ایران کشوری خشک است و با آغاز گرمایش جهانی خشک‌تر خواهد شد، گفت: ما در آغاز گرمایش جهانی به روایتی در آغاز انقراض ششم جهانی قرار داریم و چاره‌ای نداریم که همسو با آمایش سرزمینی، تصمیم بگیریم که در چه مناطقی کشاورزی و با چه الگوی کشتی رونق گیرد و در چه مناطقی صنعت توسعه یابد؛ نمی‌توانیم در قرن بیست و یکم با تفکرات و الگوهای سده‌های پیشین، کهنه و گاه منسوخ شده کشور را راهبری کنیم.

مانیتور جهانی خشکسالی SPEI اطلاعات تقریباً بلادرنگی درباره شرایط خشکسالی در مقیاس جهانی با وضوح مکانی 1 درجه و وضوح زمانی ماهانه ارائه می دهد. مقیاس های زمانی SPEI بین 1 تا 48 ماه ارائه شده است. دوره کالیبراسیون برای SPEI ژانویه 1950 تا دسامبر 2010 است. تاریخ شروع مجموعه داده 1955 به منظور ارائه اطلاعات مشترک در مقیاس های زمانی مختلف SPEI است.

جهان با سطوح بی سابقه ای از خشکسالی مواجه است. به گفته انجمن ملی اقیانوسی و جوی، در ایالات متحده، در حال حاضر تقریباً نیمی از سرزمین اصلی درگیر این بیماری اقلیمی است. وضعیت به ویژه در شمال غرب وخیم است، جایی که به دنبال موج گرما که صدها نفر را به کام مرگ کشاند، با برخی از خشک ترین شرایط خود در بیش از یک قرن اخیر مواجه است. به گفته مانیتور جهانی خشکسالی SPEI، به جز قطب جنوب، هیچ قاره ای در امان نیست.

با نزدیک شدن به پایان سال آبی 2021 آمریکای شمالی، دو مخزن بزرگ در ایالات متحده در پایین ترین سطح خود از زمان اولین بار پر شدن قرار دارند. پس از دو سال خشکسالی شدید و دو دهه خشکسالی طولانی مدت در جنوب غربی آمریکا، مدیران دولتی آب مجبور به تجدید نظر در نحوه تقسیم منابع در سال آبی 2022 شده اند.

مکزیک یکی از گسترده ترین و شدیدترین خشکسالی های خود را در دهه های اخیر تجربه می کند. نزدیک به 85 درصد از کشور تا 15 آوریل 2021 با شرایط خشکسالی مواجه است. مخازن بزرگ در سراسر کشور در سطوح بسیار پایینی قرار دارند و منابع آب را برای آشامیدن، کشاورزی و آبیاری تحت فشار قرار می دهند. شهردار مکزیکوسیتی آن را بدترین خشکسالی در 30 سال اخیر برای این شهر خواند که حدود 9 میلیون نفر در آن زندگی می کنند.

تنها چهار سال پس از خروج از یک خشکسالی شدید چند ساله، کالیفرنیا در شرایط خشکی قرار گرفته است که از سال 1976-1977 دیده نشده است. شواهدی از خشکسالی جدید در تصاویر ماهواره ای از دو مخزن بزرگ این ایالت نمایان است. تصاویر پایین، که توسط Operational Land Imager (OLI) در Landsat 8 به دست آمده است، دریاچه Shasta و دریاچه Oroville را در سال جاری و در ژوئن 2019 (شرایط معمولی تر) نشان می دهد. حاشیه‌های برنزه اطراف آب در سال 2021، مناطقی از بستر دریاچه هستند که وقتی مخازن به ظرفیت نزدیک‌تر پر می‌شوند، زیر آب هستند. این پدیده اغلب به عنوان "حلقه وان حمام" نامیده می شود.

چندین دهه خشکسالی در سراسر جنوب غربی ایالات متحده، برخی از دانشمندان را بر آن داشته است که خشکی شدید و طولانی مدت را به عنوان "مرگ خشکسالی" طبقه بندی کنند. اما خشکسالی در آمریکای شمالی در سال 2021 شکل دیگری به خود گرفت و مناطقی را تحت تأثیر قرار داد که اغلب با خشکسالی طولانی مدت یا شدید مواجه نیستند. دشت های بزرگ شمالی ماه ها با خشکسالی مقابله کرده است.

تقریباً نیمی از ایالات متحده در حال حاضر سطحی از خشکسالی را تجربه می کنند و انتظار می رود در ماه های آینده تشدید شود. کارشناسان می گویند شرایط خشک می تواند بر منابع آب فشار وارد کند و اثرات مهمی بر محیط زیست داشته باشد، مانند افزایش حساسیت به آتش سوزی در تابستان امسال. نقشه زیر که با داده‌های مانیتور خشکسالی ایالات متحده ساخته شده است، مناطق خشکسالی در قاره ایالات متحده را در 23 مارس 2021 نشان می‌دهد. این نقشه بر اساس اندازه‌گیری شرایط آب و هوایی، خاک و آب از بیش از 350 فدرال، ایالتی و محلی است.

رئیس جمهور با اشاره به بحران آب، گفت: مسئله آب یک مساله بحرانی است و مسئله خشکسالی تنها برای یک استان نیست وحتی برای ایران نیست و برای کل منطقه و دنیاست، اما به هر حال مدیریت آب برای ما بسیار مهم است. به‌ گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون) به نقل از سایت ریاست جمهوری، آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در ادامه با اشاره به بحران آب اظهار کرد: مسئله آب یک مسئله بحرانی است، مسئله خشکسالی تنها برای یک استان نیست، حتی برای ایران نیست و برای کل منطقه و دنیاست، اما به هر حال مدیریت آب برای ما بسیار مهم است، لذا در این بخش به مسئولان گفتیم که باید اقدام متفاوتی را نسبت به گذشته انجام دهند و درون مسئله قرار بگیرند، الحمدالله وزیر نیرو در این بخش به اصفهان و چهارمحال و بختیاری رفت و کار را دنبال کرد، بنابراین مسئله در حال بررسی است.

عضو همکار در اندیشکده آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی مرکز الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت با بیان این که سند الگو برای منابع آب و مدیریت آنها اهمیت ویژه‌ای قائل است، گفت: یکی از بخش‌هایی که سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اهمیت آن را به درستی شناخت و آن را هدف قرار داد؛ بخش آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی است. مهندس عباس‌قلی جهانی در تشریح عملکرد مرکز الگو طی یک دهه گذشته، تاکید کرد: به جرات می‌توان گفت که در تدابیر سند الگو، موضوع منابع آب و شیوه نگرش به مدیریت آنها اهمیت ویژه‌ای دارد.

استاندار تهران با تاکید بر اینکه برای تامین آب شرب تهران مشکلی وجود ندارد، گفت: اینکه گفته شده تهران تنها برای ۹۰ روز آب شرب دارد صحیح نیست، لذا شهروندان نگران نباشند. محسن منصوری در گفت‌وگو با ایسنا، درباره برخی اظهارنظرها مبنی بر اینکه تهران تنها برای ۹۰ روز آب شرب دارد، گفت: این صحبت صحیح نیست و اطلاعات درستی نیست؛ لذا شهروندان نباید نگران شوند.

ایران به آبکشی تبدیل شده است که همه آب آن را در این سال‌ها کشیده‌ایم. چه تولید کرده‌ایم که حداقل سفره کشاورز را رنگین کرده باشد؟  نعمت احمدی، حقوق‌دان، در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: «قنات ابداع ایرانیان است. مهندسی ایرانی این موقعیت را در اختیار ساکنین اولیه ایران قرار داد که زندگی در کنار رود و رودخانه‌ها را رها کنند و با حفر قنات در اراضی قابل کشت دور از رودخانه‌ها فلات ایران را معد برای سکونت کنند و فرهنگ چندهزارساله ایرانی به همت هوش و استعداد ساکنین فلات زندگی متناسبی پیدا کردند که مورد طمع همسایگان واقع شد؛ تا جایی که اقوام مختلفی که در محل سکونت خود با سختی و تنگی معیشت روبه‌رو می‌شدند، به ایران کوچ می‌کردند یا با جنگ و غارت خود را جزء ساکنین آن قرار می‌دادند. طول قنات‌ها بعضا به چندین کیلومتر می‌رسید و ردیف چاه‌ها پشت سر هم منظره زیبایی به دشت صحرا می‌داد؛ خصوصا زمستان‌ها که بخار آب چاه‌ها به آسمان تنوره می‌کشید و منظره پر نقش‌ و نگاری پدید می‌آورد واقعا دیدنی بود.

یک اقلیم شناس، با بیان اینکه ساکنان فلات ایران از چند هزار سال پیش نوعی سازگاری و انطباق با شرایط کم آبی ایجاد کرده بودند، گفت: کردم با ابداع روش‌ها و سازه‌هایی همچون قنات و آب انبار زندگی صرفه‌جویانه را در پیش گرفتند. دکتر نیما فریدمجتهدی در گفت‌وگو با ایسنا، بحران آب و کم‌آبی را وابسته به وضعیت کاربری نهایی دانست و اظهار کرد: عدم تامین تقاضای موجود برای آب، کم‌آبی و بحران آب را شکل می‌دهد؛ به عنوان مثال در آب‌وهوای گیلان بحث خشک‌سالی در بسیاری مواقع حول محصول عمده آن یعنی برنج است.