معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا گفت: میزان بارش‌ها در مهرماه امسال نسبت به دوره بلندمدت ۵۳ ساله، کاهش ۴۲ درصدی داشته است اما در روزهای اخیر به دلیل بارش‌ها شاهد تغییر شرایط هستیم. قاسم تقی‌زاده خامسی در گفت‌وگو با ایسنا، با تاکید بر اینکه بارش‌های چند روزه نمی‌تواند بحران آب ۵۰ ساله را جبران کند، اظهار کرد: البته بارش‌های سه روز گذشته در برخی استان‌ها مثل قم، اصفهان، قزوین، تهران، مرکزی، یزد و کرمان درصد بارندگی را نسبت به متوسط ۵۲ ساله که معیار اصلی در مقایسه بارش است، افزایش داد و از -۴۰ به -۷ رسید.

آمار شرکت مدیریت منابع آب کشور نشان می‌دهد، تا ۱۴ آبان‌ماه سال آبی جاری (سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰) میزان کل حجم موجود آب در مخازن سدهای کشور حدود ۱۷.۹ میلیارد مترمکعب است که کاهشی در حدود ۲۷ درصدی نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته را نشان می‌دهد. بررسی وضعیت سدهای کشور نشان می‌دهد، میزان کل ورودی به سدهای کشور طی سال آبی جاری حدود ۱.۵۷ میلیارد مترمکعب است که کاهشی معادل ۲۶ درصد نسبت به سال آبی گذشته در مدت مشابه را تبیین می‌کند.

از اواسط دهه ۸۰ خورشیدی دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین دریاچه داخلی ایران، در حال آب رفتن است. در سال‌های گذشته این پهنه آبی جان تازه‌ای یافته است اما با شنیده شدن زمزمه‌هایی مبنی بر احداث سد در حوضه آبریز این دریاچه، دوباره زنگ خطر به صدا درآمده است. یک کارشناس آب با تاکید بر ممنوعیت ساخت سد در این حوضه آبریز بر اساس مصوبه ستاد احیای دریاچه ارومیه از خطرات ساخت این سدها می‌گوید.

مدیرعامل سد دز با اشاره به آخرین وضعیت این سد گفت: در شرایط فعلی فقط ۷۰ میلیون مترمکعب از ۷۰۰ میلیون مترمکعب آب پشت سد قابل بهره‌برداری است و با این حجم، حداکثر تا یک ‌ماه آینده می‌توانیم شرایط را ادامه دهیم و ۷۰ میلیون مترمکعب را مصرف کنیم. سعید رئوفی نسب در حاشیه بازدید خبرنگاران از سد دز، اظهار کرد: اینکه سد دز در فصل پاییز در پایین‌ترین تراز خود باشد طبیعی است اما امسال یک سال خاص و شرایط ویژه است و باید به این مساله توجه داشته باشیم.

این بخش یک چارچوب مفهومی جدید برای توصیف خطر خشکسالی سیستمیک معرفی می‌کند، به دنبال آن مقدمه‌ای بر رویکردها و پیشرفت‌های اخیر در ارزیابی خطر خشکسالی کنونی و آینده در همه ابعاد خطرات خشکسالی، قرار گرفتن در معرض و آسیب‌پذیری‌های سیستم‌ها ارائه می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب چهارمحال و بختیاری گفت: دبی چشمه آب کوهرنگ به‌شدت کاهش پیدا کرده است، خشکسالی و کاهش بارش تهدیدی برای تامین آب شرب خواهد بود، مردم در مصرف آب صرفه‌جویی کنند. احمدرضا محمدی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به کاهش شدید دبی آب چشمه کوهرنگ، اظهار کرد: عمده آب شرب شهرستان‌های فارسان، کوهرنگ و شهرکرد از طریق این چشمه تامین می‌شود، خشکسالی و کاهش بارش تهدیدی برای تامین آب شرب خواهد بود.

خشکسالی بی‌سابقه در ایران، منابع آبی کشور را به مرز بحران رسانده و گزارش‌های هواشناسی هم پائیز خشک و کم‌بارشی را پیش‌بینی کرده است. استان تهران هم که پنج سد را در اطراف خود دارد، نسبت به سال گذشته با کمبود منابع آب روبرو است؛ آن هم به اندازه مصرف ۱۰۰ روز کمتر از سال قبل. حالا تهران در شرایطی سال آبی را شروع کرده و مهرماه را هم پشت سر گذاشته که نسبت به سال قبل، بیش از ۳۰۰ میلیون متر مکعب کسری دارد.

مهندس حرفه ای جف موریش نمی تواند آب و هوا را مهندسی کند - مهم نیست اعضای کلیسای سوزانویل، کالیفرنیا چه می گویند. اما پس از چندین سال خشکسالی، در سال 2015 او گروهی را برای باران دعا کرد، حتی اگر دیگران می گفتند این هیچ فایده ای ندارد. در شبی که در ماه فوریه به آنجا رفتم، حاضران با سر خم و چشمان بسته روی صندلی ها در کنار چهار میز پلاستیکی بلند سفید به هم چسبیده و مربعی را در وسط اتاق جمع کرده بودند. در امتداد یک دیوار یک میز و رایانه و چاپگر نشسته بود و روی دیوار دیگر تخته ای سفید با یک آیه کتاب مقدس مدرسه یکشنبه نیمه پاک شده آویزان بود. موریش با دعا برای دانش مسیح برای نفوذ در روح مردم در حالی که باران خاک را اشباع می کند، شروع کرد: "درست مانند باران و برف، طراوت می بخشد و زندگی می بخشد. حضور شما زندگی را نیز به ارمغان می آورد. … به مردان و زنان کمک کنید تا مسیح را در همه اتفاقات ببینند. به آنها کمک کنید در هر شرایطی شما را ببینند. " در اطراف میز، اعضای گروه با درخواست هایی برای شفای زمین و "بازگرداندن این ملت به کسی که شما را دوست دارد" پاسخ دادند.

افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی توسط بشر به‌ویژه ‍‍پس از انقلاب صنعتی، موجب افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای و در نهایت تغییرات آب و هوایی و گرمایش جهانی و حالا مقابله با این ‌پدیده به یکی از مهمترین دغدغه‌ها در سطح جهان تبدیل شده است. رییس گروه تغییر اقلیم مرکز ملی هوای سازمان حفاظت محیط زیست گفت: تغییر آب و هوا یکی از مهمترین معضلات کشور ما است که می‌تواند باعث تشدید خشکسالی و تنش آبی شود بنابراین لازم است در این زمینه برنامه‌ریزی‌های جدی در سطح ملی صورت گیرد.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان گفت: در چهار حوضه کارون، مارون، دز و کرخه محدودیت کشت پاییزه داریم. خدارحم امیری زاده در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به کشت پاییزه در خوزستان اظهار کرد: بیش از ۹۰ درصد آب مصرفی در حوزه کشاورزی در خوزستان از رودخانه‌های بالادست تامین می‌شود و این مساله در حالی است که در استان‌های بالادست با کاهش حدود ۵۰ درصدی بارش‌ها مواجه هستیم.

تنوع آب و هوا، تغییرات آب و هوایی و روندهای جهانی در خطر خشکسالی

خشکسالی ناشی از تغییر در الگوهای گردش جوی پایدار است که معمولاً با شرایط مرزی جوی به آرامی متغیر است (به عنوان مثال تغییرات دمای سطح دریا، پوشش یخ دریا یا برهم کنش های زمین و جو). نوسان جنوبی ال نینو (ENSO) یکی از منابع اصلی خشکسالی های دوره ای در سطح جهان است، همراه با سایر منابع با فرکانس پایین. چرخه های طبیعی فعل و انفعالات اقیانوس و جو منجر به نوسانات مکرر بین دمای سطح دریا به طور غیرعادی گرم (ال نینو) و سرد (لا نیینا) در اقیانوس آرام استوایی می شود. در طی یک رویداد ENSO، خشکسالی تقریباً در هر نقطه از جهان رخ می دهد، اگرچه محققان قوی ترین ارتباطات بین ENSO و خشکسالی شدید را در استرالیا، برزیل، هند، اندونزی، فیلیپین، مناطق مختلف ایالات متحده آمریکا، بخش هایی از شرق پیدا کرده اند. و جنوب آفریقا و آمریکای مرکزی و جزایر حوزه غربی اقیانوس آرام (از جمله هاوایی).

خشکسالی یکی از پیچیده ترین و شدیدترین خطرات مربوط به اقلیم است که دارای تأثیرات گسترده در جوامع، اکوسیستم ها و اقتصادها است. آنها مکرر هستند، می توانند از چند هفته تا چند سال دوام بیاورند و بر مناطق وسیعی از مردم در سراسر جهان تأثیر می گذارد. خشکسالی در طول تاریخ به دلیل تنوع طبیعی آب و هوا رخ داده است.

مدیر کل مرکز علوم جوی و اقیانوسی سازمان هواشناسی کشور ضمن اشاره به روند کاهش تراز آب دریای خزر طی ۲۶ سال گذشته، گفت: اکنون تراز دریای خزر تنها یک متر با کمترین تراز ثبت شده طی ۵۰ سال گذشته فاصله دارد و پیش بینی بلند مدت بر اساس سناریوهای تغییر اقلیم کاهش ۴ تا ۶ متری تراز آب این دریاچه را طی ۳۰ تا ۵۰ سال آینده نشان می‌دهند.

خشکسالی یکی از مهمترین مخاطرات جوی است که به‌طور خزنده در سطح جهان شکل گرفته است و به صورت منطقه‌ای عمل می‌کند و پایان آن نامعلوم وچگونگی وقوع و اثرات آن در هر ناحیه با ناحیه دیگر متفاوت است. با توجه به تشدید خشکسالی در ایران و احتمال تداوم به پنج نکته درباره خشکسالی بر اساس اطلاعات مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران اشاره می‌شود:

اصل غافلگیری! عنوانی شناخته شده در مدیریت بحران های اقلیمی در ایران و چه بسا در بسیاری از نقاط جهان است. حتما برای شما هم پیش آمده است که از ضعف سازمان های پیش بینی کننده وضعیت اقلیم و هوا متعجب شده باشید. در ادامه مصاحبه رییس سازمان هواشناسی را در این باره را بخوانید.

2. مدل سازی

CLSM با استفاده از سه متغیر حالت، تغییرات ذخیره آب زیرسطحی ناشی از فعل و انفعالات زمین و جو (بارش و ET) را شبیه سازی می کند: مازاد سطح و مازاد منطقه ریشه، که نشان دهنده رطوبت بیش از حد خاک نسبت به حالت تعادل در لایه سطحی (0-2 سانتی متر است) زیر سطح و منطقه ریشه (0-100 سانتی متر) به ترتیب و کسری حوضه آبریز که نشان دهنده مقدار آب مورد نیاز برای رساندن پروفیل به اشباع است (Koster و همکاران، 2000). CLSM همچنین تغییرات برف فصلی را در سه لایه برفی شبیه سازی می کند. CLSM تغییرات سطح آب را مدل نمی کند. در عوض، ذخیره آب زیرزمینی با کم کردن آب ذخیره شده در منطقه ریشه از آن ذخیره شده در پروفیل (که می تواند از کسری حوضه آبریز و سایر پارامترهای مدل محاسبه شود)، که ظرفیت آن توسط پارامتر عمق بستر CLSM تعیین می شود، حاصل می گردد. عمق بستر به دنیال مطالعات Houborg و همکاران (2012) به طور یکنواخت 2 متر افزایش یافت. که نشان داد با استفاده از عمق سنگ بستر اصلی، TWS شبیه سازی شده CLSM اغلب در جنوب غربی ایالات متحده به یک حد پایین تر نزدیک می شود، به طوری که قادر به نشان دادن شرایط شدید خشکسالی نیست. به غیر از این، مدل برای این مطالعه اصلاح یا کالیبره نشده است. از آنجایی که CLSM از عمق سطح آب واقعی یا ضخامت های آبخوان به عنوان پارامترهای ورودی استفاده نمی کند، ذخیره آب زیرزمینی شبیه سازی شده آن (نه مانند مدل پویا) منعکس کننده پارامترهای مدل (از جمله عمق بستر) است. بنابراین، فقط ناهنجاری های ذخیره آب زیرزمینی، نه مقدار کل ذخیره آب زیرزمینی یا عمق سطح آب، با اندازه گیری های محلی قابل مقایسه است.

کمبود اطلاعات ذخیره آب زیرزمینی در مقیاس جهانی مانع از توانایی ما برای نظارت موثر بر منابع آب زیرزمینی می شود. در این مطالعه، ما یک محصول پیشرفته ذخیره آب زمینی (TWS) مشتق شده از مشاهدات ماهواره ای بازیابی جاذبه و آزمایش آب و هوا (GRACE) را در مدل Catchment land یا (CLSM) ناسا در مقیاس جهانی، هماهنگ سازی می کنیم. تولید سری های زمانی ذخیره آب زیرزمینی برای نظارت بر خشکسالی و سایر کاربردها مفید هستند. ارزیابی با استفاده از داده های محلی از نزدیک به 4000 چاه نشان می دهد که هماهنگ سازی داده های GRACE شبیه سازی آب های زیرزمینی را بهبود می بخشد، با خطاهای تخمین 36 و 10 درصد کاهش می یابد و همبستگی به ترتیب 16 و 22 درصد در مقیاس منطقه ای و نقطه ای بهبود می یابد. بزرگترین پیشرفت در مناطق با تنوع بزرگ در بارندگی سالیانه مشاهده می شود، جایی که آبهای زیرزمینی شبیه سازی شده به تغییرات جبری جو بسیار واکنش نشان می دهند. تأثیرات مثبت هماهنگ سازی GRACE با استفاده از داده های کم جریان مشاهده شده بیشتر نشان داده می شود. عملکرد هماهنگ سازی داده های CLSM و GRACE نیز در بین دسته های مختلف نفوذپذیری مورد بررسی قرار می گیرد. این ارزیابی نشان می دهد که هنگامی که صحبت از شبیه سازی تغییرات واقعی آب زیرزمینی در مناطق با برداشت شدید آب زیرزمینی است، هماهنگ سازی داده های GRACE نمی تواند فقدان یک طرح برداشت آب زیرزمینی را در CLSM جبران کند. آبهای زیرزمینی شبیه سازی شده CLSM با ناهنجاری های بارش 12 ماهه در مناطق کم و عرض جغرافیایی ارتباط زیادی دارد. یک شاخص خشکسالی آب زیرزمینی بر اساس تجزیه و تحلیل داده های GRACE به طور کلی با سایر شاخص های خشکسالی در مقیاس منطقه ای همخوان است، اختلافات عمدتا در شدت خشکسالی برآورد شده آنها است.

3. نتایج و بحث

آ. تأثیر GRACE-DA بر تنوع آبهای زیرزمینی

نسبت انحراف استاندارد، ترجمه تغییرات در دامنه های میانگین GWS که توسط GRACE-DA و OL شبیه سازی شده است، تأثیرات جمع آوری داده ها بر تنوع آب زیرزمینی را نشان می دهد، همانطور که در شکل 2 نشان داده شده است. بیشترین تغییرات به دلیل دامنه TWS کمتری است که توسط GRACE مشاهده شده است، نتیجه تفکیک مکانی درشت که تنوع زیاد را در مقیاس دقیق تر صاف می کند. کاهش دامنه ها بیشتر در شرق، جنوب و مناطقی از غرب میانه قابل مشاهده است. دامنه های افزایش یافته در مناطقی از غرب ایالات متحده، تگزاس و دشت های بزرگ مشاهده می شود.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان گفت: تالاب گاوخونی در حال حاضر حدود ۴ درصد آن آب دارد و ۹۶ درصد آن خشک شده است. شیشه‌فروش با بیان اینکه تالاب بین‌المللی گاوخونی زیستگاه‌های متنوعی از تالاب، نیزار، تپه‌های شنی و کوهستانی و شوره زار است، بیان کرد: منبع تأمین آب تالاب از رودخانه زاینده‌رود بوده که از شهرهای اژیه و ورزنه می‌گذرد و به تالاب می‌رسد اما از سال ۱۳۶۶ جریان آبی از سمت رودخانه زاینده‌رود به سمت گاوخونی نرفته است و به خشکی تالاب دامن زده است.

دانشمندان مرکز پرواز فضایی Goddard ناسا هر هفته شاخص های خشکسالی آب زیرزمینی و رطوبت خاک را تولید می کنند. آنها بر اساس مشاهدات ذخیره آب زمینی حاصل از داده های ماهواره GRACE-FO و با مشاهدات دیگر، با استفاده از یک مدل عددی پیچیده از فرآیندهای آب و سطح زمین، ادغام شده اند. شاخص های خشکسالی شرایط مرطوب یا خشک فعلی را توصیف می کنند، که به صورت صدک نشان داده می شود و احتمال وقوع آن مکان و زمان خاص از سال را نشان می دهد، با مقادیر پایین تر (رنگ های گرم) به معنای خشک تر از حالت عادی و مقادیر بالاتر (آبی) به معنای مرطوب تر از حد نرمال است. اینها هم به صورت فایل و هم به صورت فایل دیتای باینری ارائه می شوند.

بنا بر گزارش‌های وزارت نیرو٬ حدود ۲۹۰ روستا در استان خراسان شمالی با تنش آبی مواجه هستند و در این میان برخی از این روستاها با مشکلات بسیار جدی‌تری روبرو هستند. با توجه به گزارشات مسئولان وزارت نیرو در استان خراسان شمالی حدود 290 روستای استان از تنش شدید کم‌آبی رنج می‌برند. 16 مهرماه سال جاری محمد وحیدی نماینده مردم 5 شهر استان خراسان شمالی در شورای اداری استان که با حضور معاون وزیر کشور برگزار شد با تشریح وضعیت استان خراسان شمالی اظهار داشت: استان خراسان شمالی در زمینه راه روستایی و بزرگراه وضعیت مناسبی نداشته و در حال حاضر 300 روستای استان با تنش آبی روبه‌رو است لذا لازم است معاونت عمرانی وزیر کشور به شاخص‌های زیربنایی خراسان شمالی توجه ویژه‌ای داشته باشد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی: افتتاح طرح انتقال آب از جنوب آذربایجان‌غربی به این دریاچه طی روزهای آینده مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی گفت: تراز دریاچه ارومیه، در حال حاضر یک ‌هزار و 271 متر و 24 سانتی‌متر بوده که پیش‌بینی می‌شود با بارش‌های اخیر افزایش پیدا کند.