این بخش یک چارچوب مفهومی جدید برای توصیف خطر خشکسالی سیستمیک معرفی می‌کند، به دنبال آن مقدمه‌ای بر رویکردها و پیشرفت‌های اخیر در ارزیابی خطر خشکسالی کنونی و آینده در همه ابعاد خطرات خشکسالی، قرار گرفتن در معرض و آسیب‌پذیری‌های سیستم‌ها ارائه می‌شود.

1.4.1 مفهوم خطر خشکسالی

خشکسالی و اثرات نامطلوب آن معیشت را به خطر می اندازد و مانع دستیابی به اهداف توسعه پایدار می شود - به ویژه SDG1 (بدون فقر)، SDG2 (گرسنگی صفر)، SDG3 (سلامت و رفاه خوب) و SDG15 (زندگی در خشکی). در حالی که در مورد روند خشکسالی در قرن گذشته ابهام وجود دارد، و علیرغم عدم قطعیت در پیش بینی های اقلیمی، این احتمال وجود دارد که فراوانی، شدت و طول مدت خشکسالی ها افزایش یابد. بسیاری از مناطق در سراسر جهان به دلیل تغییرات آب و هوایی. در عین حال، قرار گرفتن در معرض افراد، دارایی‌ها و اکوسیستم‌ها در دهه‌های گذشته سریع‌تر از کاهش آسیب‌پذیری افزایش یافته است، بنابراین خطرات جدیدی ایجاد می‌کند و منجر به افزایش مداوم خسارات و خسارات کلی مربوط به خشکسالی می‌شود.

شناسایی مسیرهایی به سوی جوامع انعطاف پذیرتر و توسعه پایدار از این رو در دستور کار سیاسی جهانی قرار دارد. ارزیابی‌های فرابخشی، مقیاس متقابل و تأثیر خاص در مورد اینکه چه کسی و چه چیزی در معرض خطر است (مثلاً رطوبت خاک برای کشاورزی یا خشکسالی جریان برای انرژی)، و همچنین مکان و چرایی، کلیدی برای توسعه خواهد بود. خطوط پایه که می تواند مدیریت ریسک آینده نگر و پیشگیرانه و همچنین پاسخ هدفمند را اطلاع دهد.

یک رویکرد پیشگیرانه برای مدیریت خطر خشکسالی شامل اقدامات مناسبی است که از قبل با ابزارهای برنامه ریزی مرتبط و مشارکت ذینفعان طراحی شده است. رویکرد پیشگیرانه مبتنی بر اقدامات کوتاه مدت و بلند مدت است و شامل سیستم های نظارتی برای هشدار به موقع در مورد شرایط خشکسالی، شناسایی آسیب پذیرترین بخش جمعیت و اقدامات مناسب برای کاهش خطر خشکسالی و بهبود آمادگی است. رویکرد پیشگیرانه مستلزم برنامه ریزی اقدامات لازم برای جلوگیری یا به حداقل رساندن اثرات خشکسالی از قبل است. این رویکرد در سه رکن یکپارچه منعکس شده است.

جای تعجب نیست که نیاز به درک، ارزیابی و نظارت بر محرک ها، پیچیدگی ها و پویایی های مکانی-زمانی خطر خشکسالی امروزی و آینده توسط چندین توافقنامه و ابتکار بین المللی اخیر، از جمله چارچوب های مهم، تاکید شده است.

در طی چند دهه گذشته پیشرفت های زیادی در درک فرآیندهای فیزیکی زیربنای انتشار خشکسالی حاصل شده است، و همچنین نقش انسان در افزایش و کاهش خشکسالی. کشورها سیستم های پایش خشکسالی و هشدار اولیه را بر اساس توانایی خود در نظارت و پیش بینی رویدادهای خشکسالی اجرا کرده اند.

در عین حال، رویکردهای مفهومی برای درک ریسک مرتبط با تغییرات آب و هوا و مخاطرات طبیعی دستخوش تغییرات پارادایم شده است. مفهوم‌سازی‌های اولیه عمدتاً بر درک و ارزیابی ویژگی‌های کلیدی خطر، مانند فراوانی، شدت، مدت یا میزان تمرکز داشتند. انتخاب و استفاده مکرر از اصطلاح " بلایای طبیعی " منعکس کننده تفکر آن زمان است که بلایا به عنوان رویدادهای تصادفی، استثنایی یا پدیده های کاملاً طبیعی شناخته می شدند.

با تأکید بر نقش عاملیت (اقدامی که مردم برای کاهش آسیب پذیری خود انجام می دهند) و ساختار (ساختارهای اجتماعی، اقتصادی یا سیاسی که افراد را در شرایط آسیب پذیر قرار می دهد)، انتقاداتی در دهه 1970 از این تبیین های مخاطره گرا از ریسک پدیدار شد و خواستار شد. در نظر گرفتن آسیب‌پذیری به‌عنوان محرک اصلی ریسک. مفاهیم ریسک کل نگر تری ارائه شده است که محرک های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، زیست محیطی، فیزیکی و حاکمیتی خطر آب و هوا و بلایا را با در نظر گرفتن خطر، قرار گرفتن در معرض و آسیب پذیری یکپارچه می کند.

در نتیجه، مبانی و چارچوب‌های مفهومی جدید در مورد چگونگی تعریف فاجعه و خطر خشکسالی در کنار هم وجود دارند و برای اطلاع‌رسانی ارزیابی خطر خشکسالی استفاده می‌شوند. پیش از این، در حالی که آسیب‌پذیری و ریسک توسط جوامع سازگار با DRR و تغییرات اقلیمی به‌طور متفاوتی تصور می‌شد، تلاش‌های دهه گذشته، مانند گزارش ویژه IPCC در مورد رویدادهای شدید یا گزارش پنجم ارزیابی IPCC، به تطبیق تعاریف متضاد کمک کرده است.

امروزه به طور گسترده پذیرفته شده است که خطر (یعنی پتانسیل پیامدهای نامطلوب) بیش از احتمال و شدت رویدادهای خطرناک و اثرات بالقوه است. خشکسالی های شدید اخیر نشان داده است که خطر اثرات منفی مرتبط با خشکسالی تنها به شدت، فراوانی، شروع و مدت وقایع خشکسالی مرتبط نیست. در عوض، خطر خشکسالی پیچیده، چند وجهی و پویا است، ناشی از تعاملات پیچیده و غیرخطی رویدادهای خشکسالی با قرار گرفتن انسان، زیرساخت ها و اکوسیستم ها با سیستم ها. آسیب‌پذیری‌ها در مقیاس‌ها، بخش‌ها و سیستم‌های متعدد.

شکل 9.1 نشان می دهد که خطر تأثیرات خشکسالی مستقیم برای یک سیستم ناشی از تعامل پیچیده، غیرخطی، در مقیاس متقابل ترکیب خطرات خشکسالی، قرار گرفتن در معرض و آسیب پذیری سیستم ها است. خرابی در یک یا چند قسمت از سیستم همچنین می‌تواند تأثیرات آبشاری بر سایر بخش‌ها یا سیستم‌ها، در همان منطقه یا دور از منطقه تحت تأثیر خشکسالی ایجاد کند. کاهش تغییرات آب و هوایی انسانی می تواند به کاهش خطرات خشکسالی کمک کند. علاوه بر این، مدیریت یکپارچه منابع آب (IWRM)، کاهش ریسک (از جمله انتقال ریسک، به عنوان مثال از طریق راه‌حل‌های بیمه) و سازگاری، با هدف کاهش مواجهه و آسیب‌پذیری‌های فعلی و آتی، برای کاهش خطر تأثیرات مستقیم و آبشاری خشکسالی مفید است. ریسک باقیمانده ریسکی است که پس از در نظر گرفتن اثرات کاهش ریسک، مدیریت ریسک و سازگاری، مدیریت نشده باقی می ماند.

شکل 9.1 مشخص کردن ماهیت سیستمیک خطر خشکسالی

ناهنجاری های پایدار در الگوهای گردش جوی در مقیاس بزرگ می تواند منجر به خشکسالی های هواشناسی و در نتیجه کاهش ذخیره آب به صورت برف و در خاک (خشکسالی رطوبتی خاک) و همچنین کاهش جریان رودخانه ها، کاهش سطح آب زیرزمینی و کاهش شود. ذخیره سازی در دریاچه ها و مخازن (خشکسالی هیدرولوژیکی). این امر به ویژه هنگامی که با افزایش تقاضای تبخیر جوی تشدید شده توسط گرمایش جهانی و اثرات مرکب کمبود بارش با دمای شدید صادق است. برداشت آب ناپایدار و اصلاح انسانی ویژگی‌های حوضه آبریز که فرآیندهای هیدرولوژیکی را تغییر می‌دهند (مانند فشردگی خاک، تخریب اکوسیستم‌ها و خدمات آن‌ها و شهرنشینی).

حضور مردم، معیشت، گونه‌ها، اکوسیستم‌ها و خدمات آن‌ها، زیرساخت‌ها، خدمات اساسی و سایر دارایی‌های مشهود در مکان‌ها و مکان‌هایی که می‌تواند تحت تأثیر نامطلوب خشکسالی قرار گیرد، تعیین کننده مواجهه است. مانند دو مؤلفه خطر دیگر (خطرات خشکسالی و آسیب پذیری های سیستم)، قرار گرفتن در معرض ثابت نیست، اما تابع پویایی مکانی-زمانی ثابت است. برخی از عوامل کلیدی که در این پویایی نقش دارند عبارتند از: رشد جمعیت، گردشگری، تحرک و تغییرات در زمین های کشاورزی و اکوسیستم های ناشی از تأثیرات انسانی (به عنوان مثال افزایش تقاضا برای زمین برای مسکن و تولید غذا)، اولویت های سیاسی و توسعه اقتصادی.

تحلیل علل ریشه‌ای آسیب‌پذیری‌های سیستم برای درک این موضوع ضروری است که چرا خانوارها، جوامع، مناطق، سیستم‌ها یا بخش‌هایی که با یک رویداد خشکسالی مواجه هستند ممکن است تأثیرات اساسی متفاوتی را تجربه کنند. آسیب‌پذیری سیستم نیز ماهیت پویا و غیرخطی دار برای مثال با تغییرات هدایت می‌شود. در سرمایه اجتماعی، اقتصادی، فیزیکی یا طبیعی و روابط متقابل پیچیده آنها در مقیاس های مکانی و زمانی. به ویژه در شرایطی که معیشت به اکوسیستم ها و خدمات آنها متکی است، دیدگاه سیستم های اجتماعی-اکولوژیکی برای درک آسیب پذیری های سیستم ضروری است. دیدگاهی که حساسیت اکوسیستم ها و رابطه آنها را با حساسیت و عدم ظرفیت های مقابله ای جوامع وابسته به آنها در نظر می گیرد.

پیامهای کلیدی

• خطر خشکسالی به خطر خشکسالی و به تعاملات بین آسیب پذیری اجتماعی-اقتصادی و اکوسیستمی سیستم های در معرض بستگی دارد.
• درک بهتر عوامل محرک، الگوهای فضایی و پویایی خطر خشکسالی کلیدی برای ایجاد تاب آوری در برابر خشکسالی است. ارزیابی ریسک باید فراتر از ترسیم الگوهای فعلی محرک‌های آسیب‌پذیری باشد و به طور سیستماتیک علل ریشه‌ای را بررسی کند، زیرا می‌تواند تحت تأثیر مدیریت و سیاست کافی قرار گیرد.
• برای درک خطر خشکسالی فعلی، در نظر گرفتن استعدادهای فعلی و کمبود ظرفیت های مقابله ای مهم است.
• سناریوهای آتی خطر خشکسالی باید اثرات رفتار سازگار یا غیرانطباقی انسان و اقدامات بالقوه سازگاری را بر خطر خشکسالی آینده، قرار گرفتن در معرض و آسیب پذیری سیستم ها در نظر بگیرند.

مدیر سایت: بهزاد سرهادی

شماره تلفن: 09190622992

شناسه تلگرام مدیر سایت: SubBasin@

نشانی ایمیل: behzadsarhadi@gmail.com

(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)

_______________________________________________________

×

 براي پيوستن به بزرگترين گروه تلگرام علوم و مهندسي آب با امکان تبادل نظر بين اعضاء کليک کنيد

کتاب کاربرد مدل QUAL2KW

کتاب کاربرد GIS در منابع آب

کتاب محاسبه سيل طرح