اگر یک منطقه بزرگ مثل یک حوضه آبریز سد برای یک دهه درگیر خشکسالی بر پایه شاخص هایی مثل SPEI تشخیص داده شود و این یک حوضه آبریز بسته باشد؛ چقدر طول میکشد تا اثرات این خشکسالی از سد از بین برود؟ یعنی کسری مخزن تا چند سال بعد از آن ممکن است بر روی سد باقی بماند؟ برای تخمین زمان لازم برای از بین رفتن اثرات خشکسالی بر سد در یک حوضه آبریز بسته، باید به چند عامل کلیدی توجه کرد:

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران: با کسری مخزن 89 میلیون متر مکعبی نسبت به سال آبی گذشته وارد سال آبی جدید شدیم. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران گفت: به دلیل وقوع خشکسالی پیاپی و کاهش بارندگی‌ها، سال آبی 1401-1400 با کسری مخزن 89 میلیون متر مکعبی نسبت به سال آبی قبل پایان یافت و سال آبی جدید را با مجموع ذخایر آبی 411 میلیون متر مکعبی آغاز کردیم که نیازمند همراهی جدی هموطنان است.

آمار سدهای کشور هر روز عددی کمتری را نسبت به سال قبل نشان می‌دهند و عمق بی آبی بیشتر و بیشتر می‌شود، موضوعی که به گفته کارشناسان اگر راه حلی برای آن در نظر گرفته نشود، در آینده ای نه چندان دور دچار بحران های بزرگی خواهیم شد. به گزارش ایسنا، آخرین آمار از وضعیت سدهای کشور، گویای این است که با سپری شدن ۱۰۸ روز از سال آبی، تا ۱۸ دی‌ماه (سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰) میزان کل حجم آب در مخازن سدهای کشور حدود ۱۹.۳۸ میلیارد متر مکعب است که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته ۲۸ درصد کاهش نشان می‌دهد.

کمبود آب در مخازن سدهای بزرگ در مناطقی که دارای گسل می باشند احتمالا می تواند به زلزله منجر شود. اما واقعا آبگیری سد چگونه می تواند باعث ایجاد زمین لرزه (القایی) شود؟ لرزه خیزى القایى زلزله هایى را توصیف مى کند که به نوعی در ارتباط با فعالیت هاى انسانى بر روى پوسته زمین مى باشند. یکى از عمده ترین عوامل ایجاد کننده زلزله مصنوعى (القایی)، مخازن و دریاچه سد هاى بزرگی مى باشد که مخازن آنها بیش از ۸۰ تا۱۰۰ متر عمق دارند یا حجم مخزن زیادی را دارا هستند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران از کاهش ۳۶ درصدی میزان ورودی به سدهای تامین کننده آب تهران از ابتدای سال آبی تاکنون در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته خبر داد. به گزارش ایسنا، یوسف رضاپور اظهار کرد: میزان ورودی به سدهای پنجگانه در حال بهره‌برداری این شرکت از ابتدای سال آبی تا کنون معادل ۱۰۴.۸ میلیون مترمکعب بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۳۶ درصد کاهش داشته است.

خشکسالی بی‌سابقه در ایران، منابع آبی کشور را به مرز بحران رسانده و گزارش‌های هواشناسی هم پائیز خشک و کم‌بارشی را پیش‌بینی کرده است. استان تهران هم که پنج سد را در اطراف خود دارد، نسبت به سال گذشته با کمبود منابع آب روبرو است؛ آن هم به اندازه مصرف ۱۰۰ روز کمتر از سال قبل. حالا تهران در شرایطی سال آبی را شروع کرده و مهرماه را هم پشت سر گذاشته که نسبت به سال قبل، بیش از ۳۰۰ میلیون متر مکعب کسری دارد.

مهرماه ۱۴۰۰ اعلام شد که ۴۵۸ میلیون مترمکعب آب در سدهای تهران ذخیره شده، در حالی که در زمان مشابه سال پیش، این مقدار برابر ۷۵۳ میلیون مترمکعب بوده است. این موضوع نشان‌ دهنده ۲۹۵ میلیون مترمکعب کسری مخازن سدهای پنجگانه تهران در مهرماه سال جاری است و تصور کنید که در دوره بارش یعنی پاییز و زمستان سال ۱۴۰۰، سدهای تهران نتوانند این کسری را جبران کنند. در این صورت، به اعتقاد کارشناسان، در خوشبینانه‌ترین حالت، جیره‌ بندی آب تهران در تابستان ۱۴۰۱ قطعی خواهد بود.

خشکسالی و کمبود منابع آب واژه‌هایی است که طی یک سال گذشته بارها و بارها به گوشمان خورده و نسبت به آن هشدار داده شده است اما با ‌پایان یافتن فصل گرم تابستان و پیش‌بینی پاییز کم‌بارش همچنان نسبت به آن ابراز نگرانی می‌شود؛ نگرانی‌هایی جدی که می‌تواند حیات ما و تمام موجودات و اکوسیستم‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. در این شرایط آیا تنها راه چاره صرفه‌جویی مردم است یا در کنار این راهکار مهم، مسوولان هم وظایفی دارند؟

مدیر دفتر بهره‌برداری از تاسیسات‌ آبی و برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران گفت: ۱۱ واحد نیروگاه برق آبی در تهران وجود دارد که در مجموع حدود سه درصد تولید برق آبی کشور را به دوش می کشند و اکنون به دلیل کاهش بارندگیها و به تبع آن کاهش ذخیره آب در سدها، شاهد افت تولید ۴۶ درصدی نیروگاه های برق آبی تهران هستیم.

مدیرکل مدیریت بحران استان تهران گفت: میزان موجودی دریاچه های ذخیره پشت دیواره پنج سد تامین کننده آب تهران تا هفته گذشته خوب بوده است. منصور درجاتی در گفت وگو با ایسنا، در تشریح روند تمهیدات مقابله با خشکسالی در سال جاری، گفت: آنچه که مسلم است در سال جاری با توجه به ۱۶ درصد کاهش ریزش جوی فروردین  سال جاری نسبت به زمان مشابه آن در سال گذشته، میزان نزولات جوی با میزان آن در سال گذشته قابل مقایسه نخواهد بود. در حقیقت میزان بارشی که تاکنون داشتیم با سال قبل تفاوت بسیار داشته و در سال ۹۹ نیز بارش کمتری نسبت به سال ۱۳۹۸ داشتیم. بر همین اساس شایعاتی مطرح شده بود که سدها به میزان زیادی خالی هستند در حالی که این موضوع از اساس صحت ندارد و وضعیت سدها چندان نامناسب نیست. در واقع میزان موجودی دریاچه های ذخیره پشت دیواره پنج سد تامین کننده آب شرب تهران تا هفته گذشته خوب بوده است.

مدیر دفتر بهره‌برداری از تاسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه‌ای تهران گفت: از ابتدای سال آبی جاری تاکنون ۲۳۵ میلی متر بارندگی در حوزه عملکرد استان تهران به ثبت رسیده که این میزان بارش در مدت مشابه سال آبی گذشته ۴۰۱ میلی متر بوده و اکنون استان تهران با کاهش ۴۱ درصدی بارش ها مواجه است.

51 درصد حجم مخزن سدهای ایران پر است

کاهش 23 درصدی بارندگی‌های امسال نسبت به بارش‌های بی‌سابقه سال گذشته موجب شده است تا میزان ورودی آب به سدهای کشور نیز تحت تاثیر قرار گرفته و کاهش 25 درصدی را نسبت به پارسال تجربه کنند.

میزان بارندگی‌های کشور از ابتدای سال آبی جاری(ابتدای مهرماه) تاکنون به 66 میلی‌متر رسیده است که این رقم در مقایسه با سال آبی گذشته کاهش 23 درصدی و در مقایسه با مدت میانگین 51 ساله افزایش 25 درصدی داشته است.

وقوع سیلاب‌های ابتدای سال، پرونده مقابله با سیل را به‌صورت جدی‌تر روی میز مسئولان قرار داد تا فاجعه‌ای که چند ماه گذشته رخ داد دوباره تکرار نشود. در این راستا، مدیریت و آماده‌سازی سدهای کشور برای مهار سیل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و این موضوع در دستور کار قرار گرفته است. سایه وقوع سیل از ابتدای سال و پس از وقوع سیلاب‌هایی که دامن بسیاری از استان‌های کشور را گرفت، بر سر ایران سنگینی می‌کند و در حالی که به تازگی وارد سال آبی ۹۹-۹۸ شده‌ایم، پیش‌بینی‌ها باز هم از بارش بیش از میزان نرمال و احتمال وقوع سیل در نقاط مختلف حکایت دارد.

آخرین وضعیت طرح‌های آبرسانی به شهر تهران

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران با تاکید بر اینکه هیچ طرحی بدون مجوز سازمان محیط زیست اجرا نمی‌شود، گفت: تمامی طرح‌های شرکت آب منطقه‌ای تهران دارای مجوز زیست محیطی است و تمام حق آبه شهرها و محیط زیست رعایت می‌شود.

سیدحسن رضوی در نشستی خبری با اشاره به اینکه میزان بارندگی‌های استان تهران از ابتدای سال آبی جاری تاکنون به 386 میلیمتر رسیده است، گفت: این رقم در مقایسه با سال آبی گذشته 61 درصد و در نسبت به مدت متوسط بلندمدت 48 درصد رشد داشته است.

حجم مخزن پنج سد بزرگ استان تهران در پایان فصل پاییز، 12 درصد نسبت به سال آبی 97_96 کاهش داشته است. بر اساس آمار موجود از وضعیت مخازن سدها در پایان فصل پاییز، مجموع حجم کنونی پنج سد بزرگ مخزنی استان تهران 549 میلیون متر مکعب بوده که در مقایسه با 625 میلیون متر مکعب حجم مخازن سال قبل، 12 درصد کاهش مشاهده می‌شود.

کاهش 33 درصدی ورودی آب به مخازن سدهای کشور

در حالی به نیمه تابستان سال جاری رسیده‌ایم که از میان 177 سد بزرگ موجود در 6 حوضه آبریز اصلی کشور 80 سد بزرگ از جمله سدهای زاینده‌رود، شهیدرجایی، ساوه و ملاصدرا کمتر از 40 درصد آب ذخیره شده دارند.

به‌‌گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون)، کاهش بی سابقه بارش‌ها در سال گذشته و در پی آن افت روان‌‌آب‌ها موجب شده است تا به رغم رشد 12 درصدی بارش‌ها در فصل بهار امسال، حجم ذخیره آب سدهای موجود در 6 حوضه آبریز دریای خزر، خلیج فارس، دریاچه ارومیه، فلات مرکزی، هامون و سرخس به 23.40 میلیارد مترمکعب برسد که در مقایسه با سال گذشته آب موجود در مخازن سدهای کشور کاهش 15 درصدی پیدا کرده است.

پیش‌بینی کاهش 306 میلیون مترمکعبی ورودی سدهای تهران در پایان سال آبی جاری. مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تهران از برداشت سالانه بیش از 2.7 میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی دشت‌های این استان خبر داد.

"محمدرضا بختیاری" مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تهران در گفت و گو با پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو (پاون) اظهار داشت: شرکت آب منطقه ای تهران، دارای پهنه دشتی با وسعت 4 هزار و 583 کیلومتر مربع، مشتمل بر دشت‌های تهران – کرج، ورامین، هومند – آبسرد، فیروزکوه، دماوند، قطعه چهار، مبارکیه و بخشی از ایوانکی است.

16 سانتیمتر فرونشست سالانه زمین در دشت ورامین / رها سازی 15 متر مکعب بر ثانیه از سد ماملو برای کشاورزی تهران

شرکت آب منطقه ای تهران هم اکنون سه کار عمده بستن چاه های غیر مجاز، نصب کنتور هوشمند بر روی چاه های مجاز و طرح تغذیه مصنوعی را در دستور کار خود اجرایی کرده است.

مهندس " محمد رضا بختیاری " مدیر عامل شرکت آب منطقه ای تهران با بیان اینکه سالانه یک متر و 30 سانتیمتر افت سطح آب زیرزمینی را شاهد هستیم افزود: سالانه با 16 سانتیمتر فرونشست زمین در سطح دشت های ورامین مواجه ایم و در برخی مناطق این دشت، فرونشست ها نا همگون است که این موضوع باعث نگرانی های جدی شده است.

بارندگی‌های اخیر موجب شده که ۴۲ درصد حجم سدهای تهران پر شود که در مقایسه با سال گذشته تغییر محسوسی نداشته است اما پیش‌بینی می‌شود که در ماه‌های آینده حتی شاهد سرریز شدن سدهای تهران باشیم.

 اکنون ۲۹۴ میلیون مترمکعب آب پشت سد طالقان، ۱۴۱ میلیون مترمکعب آب پشت سد امیرکبیر، ۱۸۳ میلیون مترمکعب پشت سد ماملو، ۲۴ میلیون مترمکعب پشت سد لار و ۵۸ میلیون مترمکعب آب پشت سد لتیان جمع آوری شده است.

پیش بینی‌ها حاکی از این است که تا پایان خرداد ۱۰۰ درصد مخازن سدها پر شود و پس از آن شاهد سر ریز شدن سدها (بجز سد لار که با مشکل فرار آب مواجه است) باشیم.

کشورها در سراسر جهان در حال تلاش برای کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای مربوط به کشورشان هستند. این در حالی است ‌که مقاله جدید منتشرشده در مجله علمی BioScience، تأیید می‌کند حجم قابل توجهی از انتشار گازهای گلخانه‌ای مربوط به مخازنی (Reservoirs) است که توسط انسان ساخته شده است، یعنی در پشت یک میلیون سدی که در سراسر جهان با هدف فراهم کردن برق، آبیاری و دیگر نیازهای انسان ایجاد شده‌اند، این گاز تولید می‌شود. در این مطالعه، ۱۰ نویسنده از ایالات متحده، کانادا، چین، برزیل، و دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های هلندی با توجه به مطالعات پیشین، به این نتیجه رسیدند که این مخازن سهمی در حدود ۱/۳ درصد در گرمایش جهانی دارند.

تولید گازهای گلخانه‌ای تا حد زیادی به شکل متان، به‌عنوان یک گاز گلخانه‌ای با عمر نسبتاً کوتاه در جو، اما دارای اثر گرم‌شدن بسیار زیاد در کوتاه‌مدت دارد. همچنین باید به این نکته اشاره کرد که ‌منابع گوناگون از فعالیت‌های مربوط به نفت و گاز گرفته تا فعالیت‌های حیوانی ازجمله گاو، تولیدکننده گاز متان هستند.