به اعتقاد محقق ایرانی دانشگاه توکیوی ژاپن تغییر اقلیم هر چند یکی از پارامترهای وضعیت موجود آب کشور است، ولی باید در جایگاه خودش قرار گیرد و بی‌برنامگی‌ها و کاستی‌ها نباید به گردن تغییر اقلیم انداخته شود. دکتر علی چاوشیان، مدیر گروه علوم یونسکو-ایران و محقق حوزه امنیت آب در برنامه لایو دانشگاه علم و صنعت با موضوع "بحران منابع آب در ایران با نگاهی به وقایع اخیر" با اشاره به روند میزان مصرف و ذخیره آب در حوضه آبریز زاینده رود، گفت: بر اساس آمارهایی که منتشر شده است، از سال ۶۰ تا ۸۰ شمسی میزان حجم ذخیره آب در سد زاینده رود روند کاهشی داشته و در مقابل روند مصرف در این بازه زمانی به تدریج رو به افزایش بوده است.

تقریباً نیمی از ایالات متحده در حال حاضر سطحی از خشکسالی را تجربه می کنند و انتظار می رود در ماه های آینده تشدید شود. کارشناسان می گویند شرایط خشک می تواند بر منابع آب فشار وارد کند و اثرات مهمی بر محیط زیست داشته باشد، مانند افزایش حساسیت به آتش سوزی در تابستان امسال. نقشه زیر که با داده‌های مانیتور خشکسالی ایالات متحده ساخته شده است، مناطق خشکسالی در قاره ایالات متحده را در 23 مارس 2021 نشان می‌دهد. این نقشه بر اساس اندازه‌گیری شرایط آب و هوایی، خاک و آب از بیش از 350 فدرال، ایالتی و محلی است.

عضو همکار در اندیشکده آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی مرکز الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت با بیان این که سند الگو برای منابع آب و مدیریت آنها اهمیت ویژه‌ای قائل است، گفت: یکی از بخش‌هایی که سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اهمیت آن را به درستی شناخت و آن را هدف قرار داد؛ بخش آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی است. مهندس عباس‌قلی جهانی در تشریح عملکرد مرکز الگو طی یک دهه گذشته، تاکید کرد: به جرات می‌توان گفت که در تدابیر سند الگو، موضوع منابع آب و شیوه نگرش به مدیریت آنها اهمیت ویژه‌ای دارد.

یک سایت تقاضا به بهترین وجه به عنوان مجموعه ای از کاربران آب که یک سیستم توزیع فیزیکی مشترک دارند، که همگی در یک منطقه تعریف شده هستند، یا دارای یک نقطه تامین مهم مشترک هستند، تعریف می شود. همچنین باید تصمیم بگیرید که آیا تقاضاها را با هم در سایت‌های تقاضای کل (به عنوان مثال، شهرستان‌ها) جمع کنید یا مصرف‌های کلیدی آب را به سایت‌های تقاضای فردی جدا کنید. سطح تجمع عموماً با سطح جزئیات داده های مصرف آب در دسترس تعیین می شود. داده های تقاضا ممکن است برای سایت های جداگانه در دسترس نباشد، اما ممکن است فقط برای یک واحد بزرگتر مانند یک شهر یا شهرستان در دسترس باشد. علاوه بر داده ها، تعریف شما از سایت های تقاضا نیز ممکن است به سطح جزئیات مورد نظر برای تجزیه و تحلیل شما بستگی داشته باشد.

اخیرا، Aquaveo این فرصت را داشت تا در یک دوره آموزشی ArcHydro Groundwater که توسط بانک جهانی سازماندهی شده بود، شرکت کند. آموزش آنلاین از 9 تا 12 نوامبر 2021 برگزار شد. این آموزش کاربردها و کاربردهای ابزار ArcHydro Groundwater (AHGW) مورد استفاده با ArcGIS را پوشش می‌دهد. AHGW به نمایش و تجزیه و تحلیل داده‌های چند بعدی آب زیرزمینی، از جمله نمایش سفره‌های زیرزمینی و چاه‌ها، گمانه‌ها، مدل‌های هیدروژئولوژیکی سه بعدی، اطلاعات زمانی و داده‌های مدل‌های شبیه‌سازی کمک می‌کند.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب چهارمحال و بختیاری گفت: دبی چشمه آب کوهرنگ به‌شدت کاهش پیدا کرده است، خشکسالی و کاهش بارش تهدیدی برای تامین آب شرب خواهد بود، مردم در مصرف آب صرفه‌جویی کنند. احمدرضا محمدی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به کاهش شدید دبی آب چشمه کوهرنگ، اظهار کرد: عمده آب شرب شهرستان‌های فارسان، کوهرنگ و شهرکرد از طریق این چشمه تامین می‌شود، خشکسالی و کاهش بارش تهدیدی برای تامین آب شرب خواهد بود.

سازمان هواشناسی با صدور هشداری نسبت به بارش باران شدید در برخی استان‌های شمال و شمال شرق کشور و نزدیک شدن طوفان حاره‌ای به نوار ساحلی و جنوب استان سیستان و بلوچستان خبر داد. در هشدار نارنجی رنگ هواشناسی آمده است که بارش شدید باران امروز (۸ مهر) در استان‌های گیلان، شمال و شرق اردبیل و شمال آذربایجان شرقی و تداوم آن طی فردا (۹ مهر) در گیلان و شمال و شرق اردبیل پیش‌بینی می‌شود. فعالیت این سامانه در مناطق مرتفع و کوهستانی با رگبار و رعد و برق و وزش باد شدید موقتی همراه خواهد بود و انتظار می‌رود که شنبه (۱۰ مهر) در استان گیلان به فعالیت خود ادامه دهد.

یک کارشناس ارشد مدیریت منابع آب گفت: لازم است ابرپروژه‌های انتقال آب از خلیج فارس، مورد تحقیق و تفحص مجلس قرار بگیرد و سیاست‌های موجود در این بخش بازبینی شود. داریوش مختاری در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به لزوم توجه به طرح‌های انتقال آب، اظهار کرد: در سال‌های اخیر به دلیل تنش‌های عمدتاً اجتماعی ناشی از انتقال آب بین حوضه ای در نقاط مبدأ و مقصد انتقال، این نوع انتقال آب‌ها همیشه با چالش‌های اجتماعی همراه بوده است، چالش‌های اجتماعی مذکور به حدی بوده که در بعضی از موارد به چالش‌های امنیتی در مقیاس‌های محلی و یا ملی بدل گشته است.

براساس آخرین آمار، ظرفیت کل مخازن سدها ۵۰.۵ میلیارد مترمکعب و درصد پرشدگی سدها در حال حاضر تنها ۳۹ درصد بوده و این آمارنشان دهنده حال وخیم سدها و منابع آبی کشور است. به گزارش ایسنا، کل ورودی سدها در هفته جاری ۰.۲۰ میلیارد مترمکعب بوده و این در حالی است که این عدد در مدت مشابه سال آبی گذشته ۰.۳۰ میلیارد مترمکعب بوده، خروجی سدها نیز در هفته جاری ۰.۵۹ میلیارد مترمکعب بوده و این عدد در مدت مشابه سال گذشته ۱.۰۳ میلیارد مترمکعب ثبت شده است.

آب، مهم و جدی‌ترین چالش بسیاری از جوامع جهان محسوب می‌شود و ایران شاید بیش از بسیاری کشورها، این چالش را پیش روی دارد. چالشی که به لحاظ ایجاد، شیوه مواجهه و البته مدیریت، نیازمند نگاهی آگاهانه، کارشناسانه و بسیار دقیق به علل موجده و رفتاری عملی و تاثیرگذار در مسیر ارائه راهکارهایی بر پایه عقلانیت و به دور از سوگیری‌های معمول غیرعلمی و بدون منطقه است.

آبهای زیرزمینی منبع مهم آب شیرین برای تامین آب خانگی و آبیاری کشاورزی است. آبهای زیرزمینی حدود 38 تا 50 درصد از نیاز آبی جهانی آبیاری را تشکیل می دهند و تا حدی نیازهای داخلی یک سوم تا نیمی از جمعیت جهان را برآورده می کند. آبهای زیرزمینی همچنین به عنوان یک بافر مهم برای ارضای نیازهای انسانی و کشاورزی در طول خشکسالی عمل می کند. با این حال، پمپاژ شدید منجر به کاهش قابل توجه سطح آبهای زیرزمینی در چندین منطقه، اغلب نیمه خشک تا خشک، در جهان شده است. نمونه هایی از این مناطق شامل بخش هایی از استرالیا، دره مرکزی کالیفرنیا، شمال شرقی چین، شمال غربی و شمال شرقی هند، خاورمیانه و فلات تبتی است به این کاهش منابع آب زیرزمینی، همراه با خشکسالی های متوسط ​​تا شدید، خطرات قابل توجهی برای امنیت آب و غذا به همراه دارد. علاوه بر این، ماهیت ناپایدار آن می تواند منجر به تأثیرات گسترده ای از جمله درگیری بر سر منابع آب شود. پیامدهای زیست محیطی شامل نفوذ آب دریا، فرونشست سطح زمین، کاهش جریان آب، افت کیفیت آب، از دست رفتن چشمه ها و تالاب ها و تخریب زیست محیطی است.

1.2.1 تعریف خشکسالی

خشکسالی یک ویژگی مکرر در همه اقلیم ها است و عموماً با توجه به میانگین آب و هوای بلند مدت یک منطقه مشخص می شود. با توجه به ماهیت پیچیده خشکسالی، تعریف آنها در مناطق اقلیمی متفاوت است و به طور سنتی در بخش های آسیب دیده و رشته های علمی متفاوت است. بنابراین مقایسه ویژگی های خشکسالی در زمان و مکان دشوار است.

بی شک "خشکسالی" یکی از تلخ‌ترین بحران‌هایی است که هر کشور می‌تواند با آن مواجه شود. هر ساله این موضوع با کاهش بارش‌ها، افزایش دمای هوا، استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و کم شدن آب ذخیره پشت سدها در حال پررنگ‌تر شدن است. تغییرات اقلیمی و برخی بحران‌های آب و هوایی در حال گرم کردن کره زمین هستند و ساکنان مناطق مختلف کره زمین در حال تجربه دماهای بی‌سابقه‌ای هستند. بشر سال‌هاست با مشکل بزرگی به نام گرمایش جهانی رو به روست که هر لحظه زندگی بر روی سیاره زمین را به مخاطره می‌اندازد. این بحران تاثیرات نامطلوب بسیاری بر زندگی گیاهان، جانوران و در نهایت انسان خواهد گذاشت.

یک عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی گفت: اگر وضعیت منابع آب استان اصفهان به همین شکل فعلی باشد و تدبیر لازم برای حل مشکلات آبی این استان اندیشیده نشود کمتر از ۱۰ سال دیگر اصفهان قابل سکونت نخواهد بود. محمدتقی نقد علی درباره کمبود منابع آب در استان‌های مختلف کشور و از جمله اصفهان، اظهار کرد: هم‌اکنون برای بررسی وضعیت منابع آب و آبی که از اصفهان خارج و به سمت خوزستان می‌رود به همراه چند نماینده دیگر به شهرستان سمیرم آمده‌ایم. رودخانه "ماربر" سمیرم هم‌اکنون در کمترین شرایط آبی خود است و ۱۰ متر مکعب آب به سمت رودخانه کارون ۳ سرازیر می‌کند.

تفاهم نامه ای (تفاهم نامه) بین انجمن بین المللی آب (IWA) و ابتکار GEO AquaWatch امضا شده است. IWA شبکه پیشرو و مرکز جهانی دانش برای همه متخصصان آب و هرکسی است که متعهد به آینده آب است. AquaWatch بخشی از گروه رصد زمین است، مشارکت بیش از 100 دولت ملی که آینده ای را در نظر می گیرد که از فناوری های رصد زمین (EO) برای مدیریت بهتر منابع آب و تصمیم گیری استفاده می شود.

در کنار کاهش چشمگیر نزولات جوی در کنار نبود برنامه ریزی مناسب و بلندمدت، عطش توسعه، حفر چاه های غیر مجاز، برداشت های بی رویه، عدم اصلاح الگوی کشت و کشت دوم در اراضی کشاورزی و روشهای سنتی آبیاری شاهد افت قابل توجه منابع آبهای زیر زمینی هستیم. فرماندار همدان با بیان اینکه حدود ۷۷ درصد آب مورد نیاز این شهر از سد اکباتان و آبشینه تامین می شود، گفت: میزان ذخیره این سدها به حدود ۴۰ درصد کاهش یافته که با روند فعلی مصرف در مهرماه به پایان می رسد.

معاون مطالعات پایه و طرح های جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان با بیان اینکه اکنون حدود ۷۰ درصد از سد کرخه خالی است، گفت: وقتی انحرافی نسبت به برنامه مدیریت خشکسالی ایجاد می شود ریسک تامین مصارف آب در ماه های آینده افزایش می باید. علی شهبازی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به آخرین وضعیت خروجی سد کرخه و دبی آب جریان یافته در رودخانه کرخه اظهار کرد: حدود دو هفته است که خروجی سد کرخه نسبت به برنامه اولیه مدیریت خشکسالی تدوین شده برای استان افزایش یافته و به حدود ۱۶۰ متر مکعب در ثانیه رسیده است.

معاون مطالعات جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان گفت: با افزایش دبی آب شاخه‌های اصلی تغدیه‌کننده تالاب هورالعظیم، جریان آب به مقادیر مطلوب خود رسیده است. به گزارش شبکه خبری آب ایران ،"علی شهبازی"،  درخصوص آخرین وضعیت جریان آب در رودخانه‌های پایین‌دست سد کرخه اظهار کرد: در حال حاضر در تمامی شاخه‌های پایین دست سد کرخه همچنان روند افزایشی جریان در رودخانه‌ها ادامه دارد.

حوضه آبریز کارون بزرگ در جنوب غرب ایران منطقه ای با آورد جریان بالا در طی سال ها مرکز توسعه کشاورزی کشور بوده است. زمین های وسیع که سد های بزرگی در بالادست آن به آبیاری زمین ها کمک می کند. در اینجا آمار SDG سازمان ملل متحد را از وضعیت آب این حوضه مهم آبریز بررسی میکنیم. در شکل بالا وسعت این حوضه آبریز را در محدوده کشور مشاهده می کنید. داده های حاضر تا سال 2019 بروز شده اند. بنابراین حدودا تا سال 1399 را نمایش می دهند.

1- نمودار وضعیت منابع آب دائمی و فصلی

در نمودار بالا، ستون عمودی وسعت آب را نشان می دهد. مثلا وسعت دریاچه ها و... در این نمودار مقدار منابع آب دائمی (Permanent) و فصلی (Seasonal) طی زمان نشان داده شده است. این دو نمودار به ترتیب با رنگ های آبی پر رنگ و کم رنگ مشخص شده اند. می توانید ببینید که آب های دائمی در این محدوده اگرچه طی دوره های بلند مدت نوسان تکراری دارد اما کاهشی در آن مشاهده نمی گردد. همچنین آب های فصلی تنش بسیار شدید و تغییرات بزرگ را در مقدار خود نشان داده اند. آب های فصلی در اصل نواحی را مشخص می کند که دریاچه یا برکه قدیمی نیست و فقط در بخشی از سال دارای آب می شود. این شبیه به تالاب هایی هست که خشک شده اند، مناطق سیل گیری که اکنون فصلی شده اند؛ یا حتی زمین های کشاورزی غرق  آبی و... . این مناطق بشدت ناپایداری را نشان می دهند.

2- انتقال آب های دائمی

این نمودار گفته است که از کل مناطقی که در این حوضه همیشه آب دائمی در خود دارا بوده اند، 53 درصد بدون تغییر وضعیت مانده و همان آب را دارا هستند. اما 26/3 درصد آب های دائمی جدید بوجود آمده است؛ یعنی مناطقی که قبلا آب دائمی در آن نبود اما الان هست. تنها 2/5 درصد از نواحی که آب دائمی داشتند دیگر آب را دارا نیست. اما عدد بزرگ 18/1 درصد آب دائمی به آب فصلی تبدیل شده است. مثل دریاچه های قدیمی که حالا فقط بخشی از سال آب را داراست.

3- انتقال آب های فصلی

این نمودار نشان می دهد که 28/5 درصد از نواحی که در سال های قدیمی آب فصلی داشتند اکنون هم با همان شرایط هستند. اما در سال های جدید 62/3 درصد مناطق آبی فصلی به صورت جدید بوجود آمده است؛ و احتمالا این همان زمین های وسیع کشاورزی توسعه یافته در سال های اخیر است. نواحی که دیگر در بخشی از سال هم آب ندارند 5/3 درصد از وسعت کلی این نمودار را نشان می دهد. و فقط 3/9 درصد از زمین های فصلی به شکل دائمی در خود آبدار شده اند.

4- زمان بندی وجود آب های فصلی

این نمودار به ما می گوید آب های فصلی را می توان در سه دسته قرار داد، یکی آنهایی که در عرض 1 ماه غیب می شوند، دوم آنهایی که 2 تا 6 ماه وجود دارند و سوم آنهایی که 7 تا 11 ماه وجود دارند. در این نمودار هرچه دسته دوم بزرگتر باشد تنش شدید را بیشتر نشان می دهد. زیرا این حوضه ای است که آب های دائمی خود را به فصلی تبدیل کرده است. یعنی مثلا دریاچه ها و رودهای بزرگ به زمین های کشاورزی تبدیل شده است. اتفاقا دسته دوم بزرگترین دسته نیز می باشد. اما خطرناک آنکه در سال های متفاوت این آب های 2 تا 6 ماه مقدار بسیار متفاوتی دارند. این به آن معنی است که هرگاه بارش افزایش یافته است، کشاورزی نیز وسعت یافته.

5- مخازن و سدها

نمودار مقدار وسعت آب در مخازن و سدهای کنترل شده در این ناحیه نشان می دهد که در طول زمان وسعت آنها افزایش قابل توجهی یافته است. این همان آبی است که در پشت این سدهای عمق ذخیره شده و در فصل های کشاورزی به آب های فصلی 2 تا 6 ماهه تبدیل می شود. اکنون می توان انتظار داشت که با تنش در مقدار آب سد ها، بحران های اقتصادی و اجتمایی در این حوضه آبریز رخ دهد. زیرا آورد جریان در حساسیت بالایی از عرضه قرار گرفته است. احتمالا با تکمیل این نمودار برای سال 2020 و 2021 خواهید دید که وسعت آب در سد ها کاهش ناگهانی داشته اند.

در اینجا تصویری را پیوست کرده ایم که به شما امکان مقایسه شاخص بدنه های آبی را به فاصله یکسال در خوزستان می دهد. یکی مربوط به 28 تیرماه 1400 و دیگری 28 تیرماه 1399. محدوده نمایش داده شده پایین دست سدهای مهم کرخه، دز و گتوند می باشد. در این شکل رنگ های آبی ساختار های آبی را نشان می دهد. یعنی زمین هایی که آبیاری شده اند، مخزن سدها و... با این طیف رنگ به خوبی قابل تشخیص است. همچنین موقعیت سه سد مذکور در بالای شکل مشخص است.

معاون نظارت بر بهره‌برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با اشاره به وضعیت منابع آبی در کشور گفت: متاسفانه استان گلستان منابع آبی خود را از دست داده است.  "حمیدرضا کشفی" در جلسه تنش آبی استان استان با اشاره به توزیع آب شبکه آبرسانی در وضعیت فعلی اظهار داشت: متاسفانه واقعیت این است که استان گلستان منابع آبی خود را از دست داده و به لحاظ مسائل آبی روند توسعه استان هم روند خوبی نبوده است.