بررسی تجربیات بین‌المللی به ما می آموزد که نباید راه‌حل‌ها مطرح شده در اصلاح ساختار انگیزه‎های مربوط به حکمرانی منابع آب زیرزمینی را به صورت یکنواخت و بدون توجه به شرایط اجتماعی و اکولوژی کشورها اعمال کرد. بدین منظور در یک بررسی،مطابق شکل یک کشورها را به پنج دسته تقسیم شده است.

گروه اول با رنگ سفید، آن‌هایی هستند که مسئله‌ای در ارتباط با آب زیرزمینی ندارند. آنهایی که با رنگ قهوه‌ای مشخص شده است، کشورهای صنعتی هستند که به شدت به ابزارهای اقتصادی وابسته‌اند و نظام اداری قوی و مقررات خیلی جدی دارند. کشورهایی که با رنگ زرد مشخص شده است، کشورهای خاورمیانه البته به جز ایران، را در بر می‌گیرد. در این کشورها اساساً نظام معیشتی مبتنی بر کشاورزی در آن وجود ندارد. کشورهای با رنگ سبز روشن، کشورهایی با واحدهای بزرگ کشاورزی هستند، که شرایط اکولوژی و اجتماعی متفاوتی دارند. اما کشورهای با رنگ قرمز، شامل جنوب آسیا، چین، ایران، شمال آفریقا و آمریکای مرکزی همگی دارای نظام‌های خرده مالکی و کشاورزی معیشتی هستند. در خصوص این کشورها معتقدند که راه‌کارهای مقررات بر روی آنها اثر چندانی ندارد، برای این که اعمال مقررات امکان‌پذیر نیست. مثلاً در سه کشور بنگلادش، پاکستان و هندوستان ۱۴ میلیون بهره‌بردار آب زیرزمینی هست، که به هیچ وجه، برای یادگیری مقررات و اعمال آن تمایل نشان نمی‌دهند. بلکه برای آن‌ها باید از طریق انگیزش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برنامه‌ریزی کرد.

مهم‌ترین توصیه‌ای که می‌توان برای نظام کشاورزی معیشتی در مناطق قرمز داشت قطع وابستگی معیشتی روستاییان به منابع طبیعی یا کاهش آن است. زیرا تا زمانی که انسان بر اساس معیشت منابع طبیعی مشترک را مورد تهاجم قرار می‌دهد، باز داشتن او بسیار دشوار و بلکه ناممکن است. بنابراین نیاز به سیاست‌هایی در سطح کلان برای تحول ساختار اقتصادی و معیشتی است.

موضوع دوم مسئله تکاملی دیدن برنامه‌هاست (شکل یک). یعنی هیچ نسخه‌ای را برای هیچ کشوری نمی‌شود از پیش تعیین کرد. بلکه یک کشور باید در مسیر تکاملش، سعی کند که از مراحل متعددی عبور بکند که اولین مرحله، اصلاح انگیزه‌های مخرب است. 

برای ایجاد تغییرات اجتماعی لازم و بسترسازی برای استفاده کارآمدتر از سازوکارهای اجرایی، یک مارپیچ تکامل سه مرحله‌ای توصیه شده است. 

مرحله اول، مرحله بازبینی انگیزه‌‌هاست که ببینید اصلا چه کار دارید می‌کنید و مثالهایی که زده میشود این است که دولت ممکن است یک دستش بیاید یک کاری بکند و دست دیگرش کاری درست عکس را انجام بدهد. ببینید که نظام یارانه‌مان چه طور دارد عمل می‌کند؟ چه طور دارد انگیزه‌سازی میکند؟ چه اصلاحاتی می‌توانیم در آن بوجود بیاوریم؟ اصلا در مورد کشاورزی هزینه‌های انرژی را ببینیم، هزینه‌های نهاده‌ها را ببینیم، هزینه‌های تولید را ببینیم. سعی کنیم که اطلاع رسانی اولیه بکنیم و خودمان را برای مرحله دوم آماده بکنیم.

مرحله دوم که مرحله آماده‌سازی برای اصلاح و بازبینی نظام تدبیراست که ما آماده بشویم برای گزینه‌های مدیریت تقاضا، ثبت چاه‌ها، برنامه‌های مشارکتی آبخوانها، توسعه ظرفیت‌های حکمرانی و مدیریت تلفیقی آب سطحی و زیرزمینی. 

در مرحله سوم که مرحله بالاتری است، ما خودمان را آماده بکنیم برای اجرای برنامه‌هایی که به تصویب رساندیم.

البته ممکن است گفته شود که ما چون وقت نداریم مجبوریم که وارد مرحله سوم بشویم ولی اگر این کار را بکنیم طبیعتا تبعات منفی مانع از دستیابی به هدف‌ها است. انتخاب هدف‌های آسان‌تر برای تغییر اجتماعی در شروع کار و تکیه بر پیروزی‌ها و موفقیت‌های کوچک اولیه برای شتاب دادن به کارهای بزرگتر بعدی. پرهیز از توهم تغییر همه چیز در شروع کار و نظایر آن ضرورت داشتن یک برنامه استراتزیک را گوشزدمی‌کند.این مارپیچی که شما میبینید مشخص می‌کند که ما انتظار داریم با نسبتا شیب ملایمی جلو برویم و بدنبال آن باشیم که کجا شروع کردیم و با حفط چارچوبی مشخص به کجا می‌خواهیم برویم، در هر دور بالاتر آمده‌ایم یا در دور باطل گرفتار شدیم. دلیل درجا زدن چیست و چه مواردی را باید اصلاح بکنیم و چه مواردی زمانش نیست و باید در یک موقعیت بهتری انجام داد.

منابع:

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، هم اندیشی بحران آب با محوریت آبهای زیرزمینی، مهندس انوش نوری اسفندیاری دبیر اندیشکده تدبیر آب ایران، معاونت پژوهشهای زیربنایی و امور تولیدی،دفترمطالعات زیربنایی، مهرماه ۱۳۹۴

منبع اصلی:

Shah, Tushaa(۲۰۱۴) Groundwater Governance and Irrigated Agriculture,TEC BACKGROUND PAPERS NO. ۱۹, Global Water Partnership

مدیر سایت: بهزاد سرهادی

شماره تلفن: 09190622992

تماس واتساپ: 09190622992 (98+)

شناسه تلگرام مدیر سایت: Basin_Ir_bot@

نشانی ایمیل: www.Basin.ir@Gmail.com

(سوالات تخصصی را در گروه تلگرام ارسال کنید)

_______________________________________________________

 تماس با ما

 تماس واتساپ

 گروه تلگرام ما

 هشدارهای ما

 آمار و اطلاعات

 سفارش پروژه

×

 تا حدود سه هزار عضو - براي پيوستن به بزرگترين گروه تلگرام علوم و مهندسي آب با امکان تبادل نظر بين اعضاء کليک کنيد

کتاب کاربرد مدل QUAL2KW

کتاب کاربرد GIS در منابع آب

کتاب محاسبه سيل طرح

آموزش مدل سه بعدي Solid آبخوان

آموزش جامع مدل AQUACROP

راهنماي تکنيکال مدل هاي انتقال کيفي