انتقال آب در منطقه خاورمیانه برای شرب، صنعت و کشاورزی بستگی به عوامل متعددی دارد که تعیین می‌کنند تا چه مسافتی از نظر اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی توجیه دارد. به طور کلی، انتقال آب برای مصارف شرب و صنعت در فاصله‌های تا چند صد کیلومتر می‌تواند توجیه اقتصادی و اجتماعی داشته باشد، به ویژه در کشورهایی با کمبود شدید آب مثل عربستان، امارات، و اردن. اما برای کشاورزی، انتقال آب از فواصل طولانی معمولاً هزینه‌های بسیار بالایی دارد و در اغلب موارد توجیه اقتصادی ندارد. توجیه اقتصادی و فنی انتقال آب به شدت به عوامل مختلفی مثل نوع کاربری، روش‌های انتقال، هزینه‌های انرژی، و منابع جایگزین بستگی دارد.

کشور ایران دارای اقلیم خشک و نیمه خشک بوده و دارای متوسط بارش 250 میلی متر می باشد که این میزان بارش حدود یک سوم متوسط جهانی است. از نظر توزیع مکانی و زمانی بارش کشور، شرایط مطلوبی در راستای تقویت منابع آبی و دسترسی مناسب به منابع آبی در سطح کشور فراهم نبوده، بطوریکه میزان بارش در مناطق کویری حدود 46 میلیمتر بوده در حالیکه این رقم در استانهای شمالی کشور به بیش از 1400 میلیمتر افزایش می‌یابد و از نظر زمانی نیز، 5 درصد بارش کشور در تابستان دریافت می‌گردد و چندان کمکی در تأمین آب کشتهای تابستانه و دائمی نمی‌نماید. از طرفی متوسط بارش کشور در گذر زمان رو به کاهش بوده است بطوریکه میانگین بارش 53 ساله کشور حدود 250 میلیمتر بوده در حالیکه میانگین 13 ساله اخیر به 232 میلیمتر کاهش یافته است.

یک کارشناس آب و محیط زیست با تاکید بر این که بحران فرونشست زمین در دشت های مختلف در پاییز کم باران امسال تشدید خواهد شد، تصریح کرد: هرچقدر تعداد سال های خشکسالی در ایران بیشتر شود و برداشت از منابع آبی نیز به صورت بی رویه ادامه یابد، شاهد سرعت بیشتر فرونشست زمین در دشت های مختلف کشور خواهیم بود؛ به ویژه که فقط بیلان آب سه دشت کشور مثبت است و نتیجه قطعی فرونشست زمین در هر دشتی نیز بیابان زایی خواهد بود.

بسیاری‌مان تحصیلکرده و از نسل جدیدیم و بسیاری دیگر هم از نسل قدیم‌تر. هر دو نسل شیر آب را باز می‌گذاریم و به کارهایمان می‌رسیم. آب برایمان به مثابه ریگ بیابان است؛ بی‌تفاوت نسبت به اینکه با بحران بزرگ آب روبه‌رو هستیم و زندگی بدون «آب» نمی‌شود که نمی‌شود. نسل‌های قدیمی‌تر با این تفکر که اگر مصرف نکنیم، می‌فروشند، به همه چیز بی‌اعتمادند و نسل جدیدتر با این بهانه که فراموش کردیم شیر را ببندیم. هر دو آخرین ضربه را محکم‌تر می‌زنیم. نسل قدیم که در خاطراتشان از کمبودهای زمان خود می‌گویند و نسل جدید که مرتب از نارضایتی در زندگی می‌گویند، فراوانی را حق طبیعی خود می‌دانند غافل از اینکه فاجعه همواره حاصل سرسام مصرف است.

بیش از سه میلیارد نفر در مناطق کشاورزی با کمبود آب بسیار زیاد و کمبود آب زندگی می کنند و تقریبا نیمی از آنها با محدودیت شدید روبرو هستند. علاوه بر این، منابع آب شیرین موجود برای هر نفر طی دو دهه گذشته بیش از 20 درصد کاهش یافته است و این امر اهمیت تولید بیشتر با کمتر، به ویژه در بخش کشاورزی، بزرگترین کاربری جهان را نشان می دهد.

یک حوضه­ ی آبریز به لحاظ تاریخی، سه دوره را از منظر توسعه پشت سر می­گذارد. دوره ­ی ابتدایی آن مصادف با شروع اولین بهره­ برداری­ ها از منابع آب است که به دلیل وفور نعمت، مدیریت کردن آب معنای خاصی ندارد. دوره­ ی میانی، به زمانی اطلاق می­ شود که بهره ­برداری از منابع شتاب می­ گیرد و فاصله­ ی بین منابع و مصارف اندک می­ شود و با تغییرات آب و هوایی سالانه، گاهی مصارف بر منابع پیشی می­ جویند و اصطلاحاً تعادل منابع و مصارف برهم می­خورد. دوره­ ی نهایی، دوره ­ای ست که مصارف فارغ از نوسانات جوی ، از منابع آب پیشی گرفته­ اند. در کشورمان، تقریباً تمامی حوضه ­های آبریز در دوره­ ی نهایی خود قرار گرفته­ اند و چالش امروز آنها اینست که چطور باید به تعادل بازگشت و چطور باید به توسعه­ های آتی پاسخ گفت؟

در جریان هفتادمین اجلاس کمیسیون بین المللی آبیاری و زهکشی در اندونزی ریاست سه کار گروه فنی و تاریخ آبیاری و زهکشی و سیلاب، شورای جهانی آبیاری و صرفه‌جویی آب کشاورزی را نمایندگان ایران عهده دار بودند. بر اساس این گزارش کارگاه فنی بین المللی پایداری تاریخی آب درجریان هفتادمین اجلاس کمیسیون بین المللی آبیاری و زهکشی در اندونزی به ریاست نماینده ایران کامران امامی برگزار شد.

برای سومین سال متوالی؛
جایزه بین المللی صرفه‌جویی آب کشاورزی در بخش ایده‌های کارشناسان جوان برای سال 2019، به آقایان "محمد بی جن خان"، "علی مهدوی مزده"، "هادی رمضانی اعتدالی" و خانم‌ها "فاطمه طیبی" و "نرگس مهری" برای طرح «کاربرد شیر کنترل دبی برای صرفه‌جویی در مصرف آب» تعلق گرفت.

پایگاه داده ها و نرم افزار

در دنیایی که 7 میلیارد نفر در معرض نگرانی های مربوط به کمبود آب و زمین قرار دارند، متخصصان زمین و آب و هوا امروز به دسترسی آسان به اطلاعات، مدل ها، روش ها و فن آوری های پیشرفته برای تولید مواد غذایی پایدار نیاز دارند.

FAO میزبان پایگاه های پیشرفته و نرم افزاری برای نظارت و مدیریت بسیاری از متغیرهای مورد نیاز برای اطمینان از امنیت غذایی است در حالی که  به دنبال به حداقل رساندن اثرات زیست محیطی فعالیت های می باشد.

در تابستان سال ۹۷  به دلیل کاهش بارشها در سال آبی ۹۶-۹۷ مناطق زیادی از کشور تحت تنش آب شرب قرار گرفت. در این تابستان جمعیت شهری و روستایی بالغ بر ۳۶.۸ میلیون نفر (معادل ۴۶درصد جمعیت کشور) تحت تنش آب شرب قرار گرفت.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی نسبت به یک قسمت جدید و ترسناک بحران آب در ایران هشدار داده؛ کم‌آبی  وارد قلب زندگی روزانه مردم شده و این منجر به شروع ناآرامی‌های اجتماعی شده.

طبق آمار به‌نظر می‌رسد که در فصل پاییز بارش‌ها به نسبت پاییز گذشته بیش‌تر است، اما احتمالا طبق گفته‌های وزیر نیرو در زمستان چنین وضعیتی را نخواهیم داشت و مقداری از بارش‌های صورت‌گرفته به‌دلیل سال‌های خشکی که پشت سر گذاشته‌ایم، برای جبران رطوبت از دست رفته خاک صرف می‌شود.

میزان آب تجدیدپذیر در ایران طی دوره پنج ساله اخیر، از ۱۴۰ میلیارد مترمکعب به ۱۰۵ میلیارد مترمکعب رسیده که از کاهش ۲۵ درصدی نسبت به متوسط دوره ذکر شده حکایت دارد. این میزان آب موجود، در مقایسه با دوره ۴۵ ساله نشان از ۱۹ درصد کاهش دارد.

هم‌چنین بر اساس آمار ارائه شده از سوی وزارت نیرو، تغییرات وضعیت منابع آب تجدیدشونده بیانگر این است که میزان منابع آب تجدیدشونده در سال آبی ۷۷-۷۸ معادل ۱۳۰ میلیارد مترمکعب، در سال آبی ۸۵-۸۶ معادل ۱۲۵ میلیارد مترمکعب و در سال آبی ۹۲-۹۳ معادل ۱۲۰ میلیارد مترمکعب بوده که طی ۱۵ سال اخیر به ۱۱۵ میلیارد مترمکعب و طی پنج سال اخیر به ۱۰۴ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است.

در این بین متوسط حجم منابع آب تجدیدپذیر طبیعی و تاب‌آوری سرزمینی ایران ۱۱۴ میلیارد مترمکعب است و میزان منابع آب تجدیدپذیر قابل بهره‌برداری به‌طور متوسط حدود ۷۰ میلیارد مترمکعب تخمین زده می‌شود که این به‌معنای لزوم کاهش مصارف آب ایران از حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب به ۷۰ میلیارد مترمکعب است.

با ثبت ۷۷.۶ میلی‌متر بارش از اول مهرماه تا یازدهم آذرماه، رشدی ۲۱۵.۴ درصدی در میزان بارش‌های ایران نسبت به مدت مشابه سال قبل به‌ثبت رسیده است. هم‌چنین بر اساس آمار رسمی دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت مدیریت منابع آب ایران، این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت ( ۳۸.۲ میلیمتر) ۱۰۳.۱ درصد افزایش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته ( ۲۴.۶ میلیمتر) ۲۱۵.۴ درصد افزایش نشان می‌دهد. ضمناً حجم بارش در این مدت معادل ۱۲۷.۸۸۷ میلیارد مترمکعب است.

با این وجود، رضا اردکانیان - وزیر نیرو - معتقد است اگرچه بارش‌های اخیر مناسب بوده است، ولی با توجه به خشکسالی‌های اخیر باید استفاده صحیح از منابع آبی مورد توجه مردم و مسئولان باشد چراکه درصورت خروج از چرخه خشکسالی، چندین سال طول می‌کشد تا منابع آبی مناسب را به دست بیاوریم و با وجود افزایش بارندگی‌های اخیر کشور، در بخش تنظیم آب کشاورزی و آشامیدنی از سدها با کاهش روبرو هستیم.

به گفته وی در این صورت روان‌آب خیلی وسیعی نخواهیم داشت و کماکان موضوع مصرف صحیح در اولویت است و امیدواریم هم در بخش آب و هم در بخش برق پرمصرف‌ها به جرگه خوش مصرف‌ها بپیوندند.

علاوه‌بر این اسحاق جهانگیری - معاون اول رئیس جمهور - هم در جلسه شورای عالی آب گفت: با وجود بارندگی‌های خوب اخیر، هم‌چنان باید به مدیریت مصرف دقت نظر داشته باشیم و نباید تصور شود که کشور از تنش آبی عبور کرده است.

وی ضرورت توجه ویژه برای تامین آب شرب مناسب در شهرهای بزرگ و پرجمعیت کشور نظیر اهواز، مشهد، اصفهان، شیراز و کرمان که با مشکل مواجه هستند را مورد تاکید قرار داد و اظهار کرد: تامین آب شرب این‌گونه شهرها باید در اولویت قرار گیرد و باید راهکارهای اطمینان‌بخشی برای حل و فصل مشکلات تامین آب شرب این مناطق تهیه شود.

برنامه مدیریت تنش آب شرب با فرض بارندگی مشابه سال آبی گذشته و کمبود آب در تابستان سال ۱۴۰۰ در وزارت نیرو پیش‌بینی شده و برای مدیریت تنش آبی شهرها و روستاهای کشور راهکارهایی در قالب افزایش تأمین و تولید آب، ارتقای کیفی آب، افزایش توان ذخیره سازی آب، ارتقای مدیریت و بهره‌وری منابع تأمین، ‌ تاسیسات و شبکه‌ها و نیز مدیریت مصرف در نظر گرفته شده است.

کشاورزی در ایران یکی از خصوصی‌ترین بخش‌های اقتصادی است و بیش از ۹۰ درصد آن به‌صورت کاملا رقابتی اداره می‌شود و سهم ۱۰ درصدی از تولید و ۱۸ درصدی از اشتغال را به خود اختصاص داده است. این بخش رکن اساسی در تامین امنیت غذایی بوده و ناپایداری آن می‌تواند منجر به بروز چالش‌های فراوانی در مسیر رشد و توسعه اقتصاد کشور شود. بخش کشاورزی به‌رغم موفقیت نسبی آن نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی، با مشکلات ساختاری متنوعی دست و پنجه نرم می‌کند.

جایزه بین المللی صرفه‌جویی آب کشاورزی در بخش ایده‌های کارشناسان جوان برای سال 2018، به فاطمه سادات مرتضوی زاده و امیرعلی فتاحی برای طرح «صرفه‌جویی قابل توجه در مصرف آب آبیاری با افزودن خاکستر حاصل از سوزاندن فضولات دام در اراضی کشاورزی» تعلق گرفت.

کمیسیون بین‌المللی آبیاری و زهکشی هر ساله اقدام به برگزاری مسابقه بین‌المللی صرفه‌جویی آب در کشاورزی با هدف انتخاب برترین طرح‌ها یا اقدامات اجرایی و مدیریتی در زمینه کاهش برداشت آب برای مصارف کشاورزی در چهار محور «فناوری صرفه‌جویی آب»، «مدیریت در صرفه‌جویی آب»، «ایده‌های کارشناسان جوان در صرفه جویی آب» و «اقدامات اجرایی کشاورزان پیشرو» می‌نماید.

با توجه به فراگیر شدن خشکسالی مخصوصا در سال جاری لزوم تبدیل کشت فضای باز و سنتی به کشت گلخانه ای، که حجم آب مصرفی را کاهش می‌دهد بیش از پیش خودنمایی می‌کند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مرکزی؛ از ترویج کشت گلخانه ای برای مقابله با خشکسالی در استان خبر داد و گفت: کشت گلخانه ای به دلیل افزایش تولید محصول و کاهش قابل ملاحظه مصرف آب جایگزینی مناسب برای کشت های آب بر محسوب می شود. وی ادامه داد: با وجود خشکسالی و بحران آب در استان کشت گلخانه ای با هدف صرفه جویی در مصرف آب یک ضرورت جدی به حساب می آید.

چندین سال است که جهانیان بنا به پیشنهاد سازمان ملل در اجلاس سران سال 1992 ریو، روز 22 ماه مارس میلادی (برابر با 2 فروردین) را به عنوان" روز جهانی آب " گرامی می‌دارند. " تم عمومی " با "شعار مخصوص جهانی آب" هر سال هم توسط سازمان ملل اعلام می‌گردد تا کشورها حسب آن موضوع گزارش‌های خود راتنظیم و ارائه نمایند.

 تم امسال "Nature for Water’ – exploring nature-based solutions to the water challenges we face in the 21st century" یا (طبیعت برای آب – برای چالش‌های پیش رو در قرن 21 راه‌حل‌های مبتنی برطبیعت را بیابید) توسط سازمان ملل انتخاب و کشف پاسخ‌های "طبیعت پایه" را توصیه کرده‌اند. موضوعی که ازدیر باز و روزگاران گذشته با زندگی بشر، فرهنگ وجغرافیای مناطق گره خورده است.

"رضا امانی" مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره وری آب و آبفای وزارت نیرو با بیان این مطلب که طرح حسابداری ملی آب جزو طرح های مهمی است که وزارت نیرو با جدیت در پی اجرایی شدن آن است، افزود: از جمله مواردی که در برنامه های وزیر نیرو و مورد تاکید وی است طرح حسابداری ملی آب است که به نوعی با مدیریت مصرف نیز مرتبط است.

وی با اشاره به این مطلب که از یک سال گذشته کارهای مربوط به قرارداد پروژه حسابداری ملی آب آغاز شده است، افزود: این قرارداد پس از طی مراحل قانونی نهایی شد ولی به دلیل کمبود منابع اعتباری مسکوت ماند.

"مسعود میرمحمد صادقی" با اعلام اینکه بارش‌های اصفهان از ابتدای سال آبی تا 22 بهمن، 4.5 میلی متر بوده افزود: این رقم در سال گذشته 26 میلی متر و درمتوسط بلند مدت 60 میلی متر بوده است و در ایستگاه چلگرد که میزان بارش آن نسبت مستقیم با حجم سد زاینده رود دارد، بارش‌ها کاهش چشمگیری داشته است، به طوری که تا 22 بهمن 193 میلی متر بارش را نشان می‌دهد، این میزان در سال گذشته 818 میلی متر و در متوسط بلند مدت 773 میلی متر بوده که حاکی از کاهش 75 درصدی در سال جاری است، البته در شب گذشته بارش نسبتاً خوبی داشتیم و میزان بارش‌ها در اصفها ن با افزایش 6 میلی متر به 10 میلی مترو در چلگرد با افزایش حدودی 47 میلی متری به 250 میلی متر رسیده است.

شرکت مدیریت منابع آب ایران اعلام کرد، بر اساس آخرین اطلاعات ایستگاه‌های باران سنجی کشور، میزان بارش‌های کشور در بهمن ماه سال جاری به 9.1 میلیمتر رسید.

بر اساس این گزارش، این میزان بارش در مقایسه با مدت مشابه سال آبی گذشته 37 میلیمتر، 47.3 درصد کاهش داشته است.

این گزارش حاکی از آن است که بیشترین میزان بارش‌ها از اول بهمن تا 24 بهمن ماه جاری مربوط به حوضه اصلی آبریز دریاچه ارومیه با 38.9 میلیمتر و کمترین میزان بارش مربوط به حوضه اصلی آبریز قره قوم با یک میلیمتر بوده است.

سرپرست شرکت آب منطقه‌ای همدان گفت: ورودی آب به سد اکباتان همدان 78 درصد کاهش یافته است.

"منصور ستوده" از بارش 46 میلیمتری برف و باران در همدان خبر داد و گفت: میزان بارش‌ها در مدت مشابه سال گذشته 89 میلیمتر و در میانگین بلندمدت 112 میلیمتر بوده است که به ترتیب 48 و 59 درصد کاهش را نشان می‌دهد.

وی با بیان اینکه سد اکباتان همدان با کاهش ذخیره آبی نسبت به ماه‌های گذشته مواجه بوده است، تصریح کرد: حجم سد اکباتان در حال حاضر به 10 میلیون و 690 هزار مترمکعب کاهش یافته و 68 درصد از ذخیره سد خالی بوده که این رقم سال گذشته 61 درصد بوده است.

پیش‌بینی کاهش 306 میلیون مترمکعبی ورودی سدهای تهران در پایان سال آبی جاری. مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تهران از برداشت سالانه بیش از 2.7 میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی دشت‌های این استان خبر داد.

"محمدرضا بختیاری" مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تهران در گفت و گو با پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو (پاون) اظهار داشت: شرکت آب منطقه ای تهران، دارای پهنه دشتی با وسعت 4 هزار و 583 کیلومتر مربع، مشتمل بر دشت‌های تهران – کرج، ورامین، هومند – آبسرد، فیروزکوه، دماوند، قطعه چهار، مبارکیه و بخشی از ایوانکی است.

معاون طرح و توسعه شرکت مدیریت منابع آب ایران مطرح کرد:

آبیاری 3 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی با شبکه‌های آبیاری مدرن در دستور کار وزارت نیرو

معاون طرح و توسعه شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت: آبیاری 3 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی به روش مدرن در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد.

"علی اکبر شفیعی" معاون طرح و توسعه شرکت مدیریت منابع آب ایران، پیش از ظهر امروز (سه‌شنبه) در نشست تخصصی توانمندی‌های داخلی تولید و کاربرد انواع لوله در بخش آب کشور در سالن همایش های وزارت نیرو با بیان این مطلب که 16 تا 17 درصد اعتبارات عمرانی کشور در سنوات گذشته به بخش آب اختصاص داشته است، اظهار داشت: برای  169 سد در دست بهره برداری و 113 سد در دست ساخت، تاکنون بالغ بر 230 هزار میلیارد تومان نقدینگی تزریق شده و برای توسعه اهداف آب کشور نیازمند 270 هزار میلیارد تومان اعتبار هستیم.