بحران فزایندۀ پایداری منابع آب در ایران را می‌توان بحرانی تمدنی لحاظ کرد؛ در شرایطی که به‌جای سازگاری با امکانات موجود، تقاضای شتابان و اغلب بدون پاسخ برای آب بیشتر در سراسر جغرافیای ایران مشهود است، زیان‌بارترین و درعین‌حال گسترده‌ترین واکنش در این میان، فشاری است که برای برداشت آب بیشتر به منابع با ارزش آب زیرزمینی وارد شده و می‌شود. تصمیم قانونی به کاهش سطح برداشت از منابع آب در برنامۀ ششم و هفتم با مقادیر مشخص، برای پرهیز از خطرات مشهودی چون نابودی اکوسیستم‌های بزرگ و حیاتی، تخلیۀ مستمر مخازن ثابت آب زیرزمینی و پیامدهای آن، کاهش رطوبت و شوری خاک و تولید منشأ گردوغبار و نظایر آن گرفته شده است، اما تدابیر اجرایی و اجتماعی قابل اتکاء برای تحقق هدف‌های پیش‌بینی‌شده، غیرمؤثر و یا مفقود است. سازوکارهایی که می‌تواند شکل موجود حکم‌رانی آب را اساساً متحول کند، مانند ارتباطات شبکه‌ای و داوطلبانه و توافقات و سازوکارهای اقتصادی، اگر هم کاملاً مفقود نباشند، بسیار ضعیف و جزیره‌ای هستند. 

 انتقال آب از تونل رودخانه کرج به تهران ۱۵ سال پس از کلنگ‌زنی و از سال گذشته آغاز شده است. این تونل ظرفیت آن را دارد که سالانه ۳۴۰ میلیون مترمکعب آب را به طور مستقیم از پشت سد امیرکبیر به تهران منتقل کند. انتقالی که به دلیل حذف مسیر رودخانه کرج مورد اعتراض بسیاری از فعالین زیست محیطی قرار گرفت. منتقدان این طرح معتقدند وقتی آب مورد نیاز تهران سال‌هاست پس از طی کردن مسیر طبیعی رودخانه از آبگیر بیلقان و با خط لوله به تهران منتقل می‌شود دیگر چه نیازی به صرف هزینه گزاف برای احداث تونل بود. تونلی که در مرحله آزمایشی باعث مرگ ماهی‌های رودخانه به دلیل افت سطح آب هم شده بود.

سلامت جمعیت انسانی نسبت به تغییر الگوهای آب و هوایی و سایر جنبه های تغییر آب و هوا، از جمله خشکسالی حساس است. در حالی که تعیین دقیق تأثیرات مستقیم و حتی غیر مستقیم، بسیار چالش برانگیز است، برای دوره 1900-2019، 2.7 میلیارد نفر در سراسر جهان به طور مستقیم تحت تاثیر خشکسالی قرار گرفتند، که منجر به تخمین 11.7 میلیون نفر شد.

کشاورزی یکی از بخشهایی است که بیشتر تحت تاثیر خشکسالی قرار گرفته است. ضررهای قابل توجهی بر اقتصاد محلی و بازارهای جهانی کالاها و قیمت مواد غذایی تأثیر می گذارد که می تواند منجر به ناامنی غذایی در کشورهای آسیب پذیر شود (ماکسول و فیتزپاتریک، 2012). کاهش تولید مواد غذایی ناشی از خشکسالی در کشورهای عمده کشاورزی می تواند تجارت و قیمت جهانی مواد غذایی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد، به ویژه در مورد جمعیت فقیرتر در مناطق دور از خشکسالی عواقبی خواهد داشت. چنین عدم تعادل خطرات جهانی مربوط به خشکسالی را برجسته می کند. در بدترین حالت، شکست همزمان در چندین منطقه اصلی تولید غذا می تواند منجر به عواقب شدیدی با خطرات سیستمیک و ناآرامی های اجتماعی شود. از این رو، ضرورت رسیدگی به خطرات سیستمیک در برنامه های ملی مدیریت خطر خشکسالی به منظور مقابله بهتر با فشارهای خارجی است.

خشکسالی تقریباً بر همه ابعاد محیط و جامعه تأثیر می گذارد و به طور مستقیم بر دستیابی به اهداف توسعه پایدار تأثیر می گذارد. شرایط خشکسالی غالباً تا زمانی که کمبود آب شدید نشود و تأثیرات نامطلوب بر محیط زیست و جامعه آشکار شود، قابل توجه نیست. تاثیرات خشکسالی ممکن است تحت تأثیر بافرهای سازگار (مانند ذخیره آب یا خرید خوراک دام) قرار گیرد یا مدت طولانی پس از عادی شدن بارندگی (به عنوان مثال به دلیل کمبود آب زیرزمینی یا مخزن) ادامه یابد. همانطور که در کادر 3.1 توضیح داده شده است، توسعه آهسته و مدت طولانی خشکسالی، از جمله ویژگی های دیگر، ممکن است با تأثیرات فراتر از تلفات کشاورزی مشترک همراه شده و کمی و تعیین اثرات خشکسالی را پیچیده کند.

تعاملات انسان و محیط زیست در گسترش خشکسالی

مثالهای ذکر شده در بالا نشان می دهد که خطر خشکسالی، فعالیتهای انسانی، مدیریت خشکسالی و اثرات خشکسالی به شدت در هم تنیده شده اند و خشکسالی ها را نمی توان خطرات کاملاً طبیعی تلقی کرد. به عنوان مثال، کمبود آب زمانی رخ می دهد که تقاضای آب بیشتر از میزان دسترسی به آب باشد - وضعیتی که می تواند در صورت کمبود آب (خشکسالی) یا زمانی که تقاضای زیادی وجود دارد (به عنوان مثال در موج گرما) ایجاد شود. علاوه بر این، یکی از اهداف مدیریت آب از نظر تاریخی کاهش خشکسالی با تمرکز بر ذخیره آب برای غلبه بر دوره های خشک و تأمین آن در مناطق خشک بوده است. با این حال، پیامدهای ناخواسته ای از فعالیت های انسانی بر خشکسالی وجود دارد، به عنوان مثال، اثرات تغییر کاربری زمین و برداشت بیش از حد آب. سیستم های اقتصادی اجتماعی تحت تأثیر خشکسالی قرار دارند و همچنین محرک خشکسالی هستند. بخش 1.3 در زیر این تأثیرات را مورد بحث قرار می دهد. درک و افزایش آگاهی از نقش جامعه به عنوان محرک خشکسالی و تعاملات پیچیده بین جامعه و خشکسالی برای کاهش اثرات خشکسالی بسیار مهم است.

خشکسالی ها معمولاً خطرات آهسته، متوسط ​​تا طولانی محسوب می شوند و با آب و هوای گرمتر مرتبط هستند، اما خشکسالی هایی وجود دارد که این مفروضات را به چالش می کشد. بنابراین این بخش سه مورد خاص از خشکسالی را معرفی می کند.

خطرات ناشی از خشکسالی برای جوامع، اکوسیستم ها و اقتصادها بسیار بزرگتر و عمیق تر از اندازه گیری است. تأثیرات به طور نامتناسب توسط آسیب پذیرترین افراد تحمل می شود. تأثیرات خشکسالی در جوامع گسترده است - آنها در مناطق وسیعی به هم متصل می شوند، از طریق سیستم های اجتماعی و فنی در مقیاس های مختلف، و در طول زمان ادامه می یابند. عدم آگاهی از چنین ویژگی هایی، از جمله دست کم گرفتن مداوم هزینه اثرات خشکسالی، می تواند منجر به واکنش ناکارآمد و شکست سیستمیک شود. با درک جنبه های شبکه ای جهانی خشکسالی و سایر خطرات پیچیده، تغییرات مورد نیاز برای کاهش خطر و بهبود تجربه خشکسالی امکان پذیر می شود. این گزارش ارزیابی جهانی در مورد کاهش خطر بلایای طبیعی (GAR) در مورد خشکسالی 2021 با هدف برداشتن گامی روشن در جهت ایجاد این آگاهی انجام می شود.

نماینده مردم اهواز در مجلس با تاکید بر ضرورت رهاسازی آب در خوزستان و جبران غرامت و خسارت مردم، خواستار اتمام هرچه سریعتر پروژه‌های تامین آب شرب در این استان شد و گفت: گریه آور است که با وجود ۵ سد بزرگ، ٧٠٠ روستا و ٢۵ شهر تنش آبی داشته باشند. مجتبی یوسفی: هر قدر در سنوات گذشته و خصوصاً یک سال گذشته در مجلس در مورد بحران های مدیریت منابع آب و برق در کشور تذکر دادیم متاسفانه به آن توجه نشده و الان هم شاهد پروژه‌های غیرکارشناسی انتقال آب از سرشاخه ها هستیم که از نظر زیست محیطی و علم منابع آب جای سوال دارد. من از آقای اردکانیان که خودش را صاحب نظر در مسائل آب می داند تعجب می کنم. ایشان ما را توجیه کند در کجای دنیا ۲۵ شرکت فولادی در کویر کشور احداث می‌کنند و بعد هزاران کیلومتر آب را انتقال می دهند که آنجا را آباد کنند؟ با این روش ما اکوسیستم منطقه را به هم می زنیم؛ همان اتفاقی که برای دریاچه ارومیه افتاد و آن را به دریاچه نمک تبدیل کرد و نهایتا ۵ استان گرفتار شدند.

عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی با اشاره به انتشار تصاویر مرگ ماهیان و تشنگی گاومیش‌ها در تالاب خشک هورالعظیم گفت: سازمان حفاظت محیط زیست یک تشکیلات عریض و طویل دارد که خروجی آن صفر است و هیچ اقدامی برای هورالعظیم نکرده است در صورتی که این سازمان باید مطالبه‌گر حق‌آبه زیست محیطی تالاب هورالعظیم باشد.

تمرکز گزارش امسال توسعه جهانی آب سازمان ملل متحد، هشتمین مورد از گزارش های موضوعی سالانه، ارزیابی ارزش آب است. میشلا میلتو، هماهنگ کننده برنامه ارزیابی جهانی آب در یونسکو و ریچارد کانر، سردبیر گزارش، در پیشگفتار خود اظهار نظر کردند: "نکته اصلی این است که هیچ یک از معیار های ارزش واقعی آب وجود ندارد. "

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با تاکید بر اینکه از نظر محیط زیست و اقتصادی طرح انتقال آب از خلیج فارس به اصفهان توجیهی ندارد، گفت: تنها با کنترل برداشت ها و با شناخت و تنظیم رودخانه زاینده رود و رعایت حقابه ها می توان چالش کم آبی اصفهان را برطرف کنیم.

عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی گفت: در حال حاضر به دلیل فشاری که بر منابع طبیعی آب وارد شده، وضعیت منابع آب و اکوسیستم کشور بسیار شکننده است. اگر  با خشکسالی شدیدی که بیش از دو دهه به طول بی‌انجامد ( ابر خشکسالی) مواجه شویم، با صدمات وحشتناکی رو به رو خواهیم بود. کامران داوری در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص وضعیت منابع آب زیر زمینی در خراسان رضوی و وقوع خشکسالی در استان بیان کرد: برای موقعیت‌های اضطراری ناشی از وقایع طبیعی مانند سیل، زلزله و خشکسالی باید از قبل اندیشیده و برنامه‌هایی برای زمان وقوع چنین اتفاقاتی پیش‌بینی شود. به این برنامه‌ها، برنامه عکس‌العمل به شرایط اضطراری می‌گویند. این برنامه‌ها در کشور برای بلایای  طبیعی همچون زلزله و سیل موجود است، ولی برای خشکسالی متاسفانه در این حوزه عقب افتادگی‌هایی وجود دارد.

به عنوان حامیان رسمی WorldWaterDay# سازمان ملل متحد، ما یک سری نظرسنجی در شبکه های اجتماعی داشتیم تا طیف وسیعی از مسائل مربوط به آب و SDG 6 را برجسته کند. ما با بیش از 2000 پاسخ به نظرسنجی هایمان، تعامل زیادی در بین پیروان خود دیده ایم. از همه شما که شرکت کردید بسیار سپاسگزارم - در اینجا آمار و حقایق جالب وجود دارد!

7.3 اندازه گیری مقدار آب زیرزمینی در سفره های زیرزمینی

تغییر در مقدار آب زیرزمینی در سفره های زیرزمینی اطلاعات مهمی برای بسیاری از کشورها است که تا حد زیادی به دسترسی آب زیرزمینی متکی هستند. برای اهداف شاخص 6.6.1 نظارت بر تغییرات سطح آبهای زیرزمینی به خوبی تغییرات در آب ذخیره شده در یک سفره را نشان می دهد. علاوه بر این، فقط سفره های زیرزمینی قابل توجهی از آب های زیرزمینی، که می توانند به عنوان اکوسیستم های آب شیرین منفرد دیده شوند، در گزارش گنجانده می شوند.

شاخص های فرعی موجود در سطح 2 جنبه های شاخص 6.6.1 هستند که یا مدل سازی می شوند و یا نیاز به نظارت "درجا" در خود کشورها دارند. آژانس متولی متناوباً اطلاعات سطح 2 جمع آوری شده توسط کشورها را درخواست کرده و پس از کنترل کیفیت، داده های مناسب را به UNSD ارائه می دهد.

4.3 اندازه گیری تغییرات در منطقه حرا

1.4.3 چرا حرا را اندازه گیری کنیم؟

باتلاق های حرا اکوسیستم های بین جزر و مدی جنگلی هستند که در سطح جهانی تقریباً بین N32° (برمودا) تا S39° (ویکتوریا، استرالیا) توزیع می شوند. حرا عملکردهای حیاتی در سطح چشم انداز مربوط به تنظیم آب شیرین، مواد مغذی و رسوبات ورودی به مناطق دریایی را انجام می دهند. آنها همچنین به کنترل کیفیت آبهای ساحلی دریایی کمک می کنند و از اهمیت حیاتی به عنوان سایتهای پرورش و رشد برای پرندگان، ماهیها و سخت پوستان برخوردار هستند. تخمین زده شده است که نزدیک به دو سوم از کل ماهی های جمع آوری شده در سطح جهان در محیط دریایی در نهایت به سلامت اکوسیستم های ساحلی گرمسیری بستگی دارد. بعلاوه مانگروس مقدار زیادی ماده و انرژی را از زمین و دریا دریافت می کند و استخرهای مهمی را برای ذخیره کربن تشکیل می دهد (Lucas و همکاران، 2014).

2.3 اندازه گیری تغییرات در سطح مخزن

1.2.3 چرا سطح مخزن اندازه گیری می شود؟

مخازن برخلاف دریاچه هایی هستند که به طور طبیعی وجود دارند، آبهای شیرین مصنوعی (ساخته شده توسط بشر) هستند. مخازن به دو دلیل به عنوان نوعی اکوسیستم مربوط به آب در روش SDG شاخص 6.6.1 گنجانده شده اند. اولاً به دلیل سهمی که آنها در ارائه خدمات آب به تعداد زیادی از مردم، از جمله تأمین آب خانگی دارند. آبیاری تولید برق آبی؛ کنترل سیل؛ و تفریح ثانیاً، برای اینکه تغییرات در یک مجموعه داده تغییرات دیگری را پوشانده نباشد، جدا کردن آب سطحی که به طور طبیعی از آب مخزن جدا می شود مفید است. از این رو یک مجموعه داده جداگانه در مورد پویایی مخزن تولید شده است. در زمینه هدف SDG 6.6 که به دنبال محافظت و بازیابی اکوسیستم های مربوط به آب است، تأکید مهم است که در حالی که مخازن خدمات آب با ارزشی را به مردم ارائه می دهند، همچنین به طور گسترده ای شناخته شده است که مخازن بر اتصال سیستم های آب شیرین که به طور طبیعی اتفاق می افتد تأثیر منفی می گذارد و به طور مستقیم به از دست دادن قابل توجهی از تنوع زیستی آب شیرین نسبت داده می شود.

2 شاخص نظارت و گزارش 6.6.1

1.2 جریان داده ها و گزارشگری جهانی

دستور کار 2030 خواستار "چارچوب پیگیری و بازبینی قوی، داوطلبانه، موثر، مشارکتی، شفاف و یکپارچه" برای نظارت بر پیشرفت در برابر SDG است (سازمان ملل، 2015). مجمع عمومی کمیسیون آماری سازمان ملل را که در آن آژانس های آماری از تمام کشورهای عضو سازمان ملل متحد نمایندگی دارند، وظیفه ایجاد چارچوب نظارت بر SDG را بر عهده داشت. بین آژانس و گروه متخصص در شاخص های SDG (IAEG-SDG)، شامل 30 کشور نمایندگی از تمام مناطق، برای ایجاد یک چارچوب شاخص جهانی ایجاد شد. IAEG-SDG با چارچوبی از 232 شاخص SDG موافقت کرد که متعاقباً توسط کمیسیون آمار سازمان ملل، شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل (ECOSOC) و در نهایت مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد. هدف از نظارت SDG تولید داده های با کیفیت بالا، به موقع، قابل اعتماد از نظر آماری و قابل مقایسه در مقیاس جهانی است.

این روش در مارس 2020 به روز شد و جایگزین نسخه منتشر شده در نوامبر 2018 می شود. این به روز رسانی شامل اطلاعات تکمیلی در بخش مقدمه و پیشینه است. اطلاعات تکمیلی دیگری نیز به چندین بخش زیرشاخص اضافه شده است، که به درک کامل تری از روند تولید داده های زیر شاخص از مشاهدات زمینی مبتنی بر ماهواره اجازه می دهد.

میلیاردها نفر در سراسر جهان هنوز از دسترسی به خدمات بهداشتی آب و فاضلاب و امکانات اولیه شستن دست در خانه برخوردار نیستند، که برای جلوگیری از گسترش COVID-19 بسیار مهم است. اقدام فوری برای بهبود آب، بهداشت برای همه (WASH) برای جلوگیری از عفونت و مهار شیوع آن بسیار مهم است.

اکوسیستم های مربوط به آب تنها 0.01 درصد از آب جهان را تشکیل می دهند، تقریباً 0.8 درصد سطح زمین را پوشش می دهند و زیستگاهی برای تقریبا 10 درصد از گونه های شناخته شده جهان را فراهم می کنند. شاخص توسعه پایدار 6.6.1 تغییرات در سطح اکوسیستم های مربوط به آب را با گذشت زمان ردیابی می کند و شامل داده هایی در مورد میزان مکانی اکوسیستم های مرتبط با آب و کمیت و کیفیت آب درون آنها است.