کمبود آب به عنوان یک چالش اساسی برای توسعه پایدار و به عنوان یک علت بالقوه ناآرامی اجتماعی و درگیری در داخل و بین کشورها شناخته شده است. در عین حال، آب به طور فزاینده ای به عنوان ابزاری برای همکاری های بین المللی برای حمایت از تولید مواد غذایی، معیشت، اکوسیستم، سازگاری با تغییرات آب و هوا و توسعه پایدار در نظر گرفته می شود. از آنجا که قرار است کمبود آب در مناطق خشک ادامه یابد و شدت یابد، جهان در معرض خطر کمبود آب برای نسل های آینده است که با عواقب عملکردهای امروز روبرو می شوند. بنابراین، مناطق کمبود آب باید به طور پایدار به هر گزینه موجود برای منابع آب دسترسی داشته و از آن استفاده کنند تا فشارهایی که به رشد خود ادامه می دهد را به حداقل برساند.

از دیرباز کشور ایران، به عنوان اقلیمی گرم و خشک شناخته شده است و مردم ایران همواره با واژه‌هایی چون کمبود آب، بحران خشکسالی، کمبود بارندگی و… آشنا بوده‌اند. آنچنان آشنا که گویی امروزه دیگر همه نسبت به چنین واژه‌هایی واکسینه شده‌اند و از این دست خبرها تنها کلماتی نامفهوم را شنیده و گذر می‌کنند.

این غفلت‌های پی‌درپی سبب شده است این روزها کارشناسان حوزه محیط‌زیست اذعان کنند که فلات ایران در آستانۀ بحران آب نیست بلکه در دل بحرانی جدی قرار دارد. بحران نیز بدین معناست که بیم آن می‌رود که شرایطی پدید آید که به سبب مرتفع نشدن نیازهای آبی، میزانی از بی‌ثباتی و تنش‌های اجتماعی را در جوامع محلی، استان‌ها و یا کل کشور شاهد باشیم. بحران در معنایی وسیع‌تر زمانی رخ می‌دهد که منابع کشور به دلیل شدت گرفتن تغییرات در کمیت و کیفیت و توزیع آب، قادر به پاسخ‌دهی به نیازهای جمعیت روزافزون نبوده و روند توسعۀ درازمدت کشور به تعویق افتاده یا به کلی مختل شود.

کمبود آب در حال رسیدن به سطح جدیدی از فوریت است. تغییرات آب و هوایی الگوی آبگرفتگی و خشکسالی شدید را ایجاد کرده و شرایط موجود در حال حاضر شکننده را تشدید می کند. یک گروه، Global Water Challenge، از تجزیه و تحلیل داده محور استفاده می کند تا به شکل تأمین آب و زیرساخت ها تسکین یابد.

Global Challenge که در سال 2006 تأسیس شد، ائتلافی از سازمان های پیشرو است که متعهد به دستیابی و دسترسی جهانی به آب آشامیدنی سالم و بهداشت هستند. تاکنون از طریق مشارکت های دولتی و خصوصی، این گروه به بیش از 1 میلیون نفر با دسترسی به آب تمیز رسیده است. اما کارهای بسیار بیشتری وجود دارد که باید انجام شود.

جمعیت ساکن در آبخیزهای فرامرزی به دلیل افزایش رقابت در بین مصرف کنندگان آب، به ویژه در برابر اثرات تغییرات آب و هوایی و به ویژه در برابر کمبود آب آسیب پذیر هستند. به عنوان مثال، حوضه رودخانه اوکاوگانگو  یک حوضه فرامرزی در آفریقای جنوبی است که در اعماق ارتفاعات آنگولا شکل گرفته است. رودخانه اوکاوگانگو قبل از تشکیل یکی از مهمترین نقاط مهم تنوع زیستی در جهان، یعنی Delta Okavango در بوتسوانا در نامیبیا جاری می شود. افزایش جمعیت، تغییر آب و هوا به همراه نیازهای توسعه بخش کشاورزی و انرژی در آنگولا و نامیبیا تأثیر منفی بر منابع آب در دلتا خواهد گذاشت و نه تنها بر تنوع زیستی غنی آن تأثیر می گذارد، بلکه یک صنعت اکولوژیسم بسیار نیرومندی است که به آن بستگی دارد.

مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان کرمان گفت: به دنبال نگرانی از شیوع ویروس کرونا در کرمان و ضرورت رعایت دو چندان نکات بهداشتی از سوی شهروندان و هم‌چنین هم‌زمانی آن با سنت نوروزی خانه‌تکانی، مصرف آب در این شهرستان نسبت به ماه قبل نزدیک به 40 درصد افزایش یافته است.

"غلامرضا زین الدینی" افزود: اگرچه در پیک مصرف تابستان قرار نداریم و انتظار می‌رود مشکلی از نظر تامین آب شرب به وجود نیاید، اما به دلیل افزایش مصرف شهروندان در پی شیوع ویروس کرونا مصرف آب به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است، به‌گونه‌ای که با تمام ظرفیت ایستگاه‌های پمپاژ، آب مخازن به درون شبکه توزیع پمپاژ می‌شود.

به اطلاع شهروندان تهرانی می‌رساند به دنبال نگرانی از شیوع ویروس کرونا در تهران و ضرورت رعایت دوچندان نکات بهداشتی از سوی شهروندان و هم‌چنین هم‌زمانی آن با سنت نوروزی خانه‌تکانی، مصرف آب تهران به صورت چشم‌گیری افزایش یافته است.

مصرف آب شهروندان تهرانی در روز جمعه ۹ اسفندماه ۹۸ از مرز سه میلیون مترمکعب عبور کرد که این میزان برای این مقطع از سال بالاست.

به اطلاع شهروندان تهرانی می‌رساند به دنبال نگرانی از شیوع ویروس کرونا در تهران و ضرورت رعایت دوچندان نکات بهداشتی از سوی شهروندان و هم‌چنین هم‌زمانی آن با سنت نوروزی خانه‌تکانی، مصرف آب تهران به صورت چشم‌گیری افزایش یافته است.

مصرف آب شهروندان تهرانی در روز جمعه ۹ اسفندماه ۹۸ از مرز سه میلیون مترمکعب عبور کرد که این میزان برای این مقطع از سال بالاست.

کاهش 6.4 میلیون نفری جمعیت تحت تنش آبی در کشور. چه شهرهایی دارای بیشترین احتمال تنش آبی هستند؟ تابستان امسال حدود 28.6 میلیون نفر از جمعیت کشور در 233 شهر تحت تنش آبی قرار خواهند گرفت که بارندگی‌های مناسب سال آبی جاری و بهبود ذخایر سدها موجب شده است تا این این رقم نسبت به سال گذشته 6.4 میلیون نفر کاهش پیدا کند.

در سال آبی جاری، بهبود نسبی ذخایر سدهای کشور به عنوان بخشی از منابع تأمین‌کننده‌ آب شرب شهرها و روستاهای کشور تحت تاثیر بارش‌ها، سبب بهتر شدن وضعیت تأمین آب شرب شهرها و روستاهای کشور شده و تا حدودی از دغدغه‌های وزارت نیرو و شرکت‌های زیرمجموعه برای تأمین این ماده حیاتی کاسته است.

استفاده مجدد از آب خاکستری در جهت مصرف بهینه منابع آبی

در مناطق با آب و هوای خشک که محدودیت منابع آب دارند، استفاده موثر از آب و حفظ آن به هر طریق ممکن، مهم است.

ایران کشوری با اقلیم عمدتاً گرم و خشک می­‌باشد و در حال حاضر دچار کمبود آب است. در صورت ادامه وضعیت و روند فعلی در کشور، میزان تقاضای آب به دلیل افزایش جمعیت و توسعه کشاورزی و صنعتی و اجتماعی، افزایش یافته و میزان منابع آب به دلیل تغییرات اقلیمی و بروز خشکسالی­‌ها و کاهش کیفیت منابع آب، کاهش می­‌یابد و در نهایت منجر به کاهش سرانه آبی می­گردد؛ کاهش سرانه آبی متعاقباً منجر به بروز و تشدید اختلافات اجتماعی، مهاجرت،

پایگاه داده ها و نرم افزار

در دنیایی که 7 میلیارد نفر در معرض نگرانی های مربوط به کمبود آب و زمین قرار دارند، متخصصان زمین و آب و هوا امروز به دسترسی آسان به اطلاعات، مدل ها، روش ها و فن آوری های پیشرفته برای تولید مواد غذایی پایدار نیاز دارند.

FAO میزبان پایگاه های پیشرفته و نرم افزاری برای نظارت و مدیریت بسیاری از متغیرهای مورد نیاز برای اطمینان از امنیت غذایی است در حالی که  به دنبال به حداقل رساندن اثرات زیست محیطی فعالیت های می باشد.

خاورمیانه و شمال آفریقا، کم آب ترین منطقه در جهان است و وضعیت به دلیل تاثیرات جنگ، تغییرات آب و هوایی و رکود اقتصادی بدتر می شود.

در طی هفته جهانی آب در استکهلم، سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO)، "پاسکال استووتو"، "پرسش و پاسخ" را با مدیر تحویل آن برای کمبود آب در خاور نزدیک و شمال آفریقا، انجام داد.

از آنجایی که اخیراً جامعه ایرانی با مسائلی از قبیل بحران کم آبی، "سیاسی شدن آب" و شکاف های اجتماعی سیاسی منتج از آن مواجهه شده است. این نوشتار بنا بر ماهیت سیاستی بودن آن، در پی پروبلماتیز کردن مسئله آب در دو سطح سیاست گذاری کلان و خرد است.

مسئله آب به همان میزان که امری طبیعی و مهندسی تصور می شود؛ امری اجتماعی و سیاسی نیز هست.

چکیده

استدلال نهایی این است که مسئله آب در ایران بیشتر پیامد دیالکتیک ساختار عاملیتی است که سیاست های اقتدارگرایانه را شکل داده است که در طول چند دهه گذشته بحران های سیاسی اجتماعی را نیز دامن زده است. زیرا این سیاست ها در چارچوبی اقتدارگرا تعریف شده اند. نتیجه چنین سیاست هایی برای جامعه ایرانی بازتولید مخاطراتی بوده است که نظام سیاست گذاری را با بحران ناکارآمدی مواجه کرده است. جامعه ایرانی در حالی که هزینه های سیاست گذاری اقتدارگرایانه را می پردازد؛

در دهه‌های اخیر در بین حوادث طبیعی که جوامع انسانی را تحت تأثیر قرار داده‌اند، فراوانی پدیده خشکسالی از نظر درجه شدت، طول مدت، گستره تحت پوشش، تلفات جانی، خسارات اقتصادی و اثرات اجتماعی دراز مدت در جامعه، بیشتر از سایر بلایای طبیعی بوده است. همچنین تمایز این پدیده با سایر بلایای طبیعی در این است که برخلاف سایر بلایا، این پدیده بتدریج و در یک دوره زمانی نسبتاً طولانی عمل کرده و اثرات آن ممکن است پس از چند سال و با تأخیر بیشتری نسبت به سایر حوادث طبیعی ظاهر شود. خشکسالی را می‌توان معلول یک دوره شرایط خشک غیرعادی دانست که به اندازه کافی دوام داشته باشد تا عدم تعادل در وضعیت هیدرولوژی یک ناحیه ایجاد شود.

بانک جهانی گزارش جدیدی را منتشر کرد - یک بخش حمایت برای بالا بردن آگاهی در مورد نیاز به تغییر نوع معمول آب شهری مدیریت شده است و برای به اشتراک گذاشتن اصول و راه حل های جدید که می تواند امنیت تامین آب شهری در شهرستانها کمبود آب را بهبود بخشد.

هدف این گزارش، ارتقاء موفقیت ها، چالش ها و اصول است، و کشف درس های کلیدی آموخته شده برای تلاش های آینده. این براساس تجارب بیش از 20 شهر و مناطق کم آب از پنج قاره است که نشان دهنده تنوع شرایط و سطوح توسعه است.

ریسک در مبحث کشاورزی یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که بررسی‌های علمی متعددی روی آن صورت گرفته است. ریسک‌های بخش کشاورزی عبارتند از: عدم اطمینان آب و هوا، عدم اطمینان قیمت‌ها، سیاست‌های دولتی، بازارهای جهانی و سایر عوامل همچون تولید، خطر مالی و مخاطرات شخصی است که بر بخش کشاورزی اثرگذار هستند.

مدیریت ریسک شامل انتخاب گزینه‌هایی است که می‌تواند عدم قطعیت‌ها را کاهش دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهند این نوع مخاطرات در آینده بر رشد کسب و کارهای این بخش اثرگذار خواهد بود. به‌عنوان یک نمونه در سال‌های اخیر تغییرات نرخ‌های بهره و سود در اقتصادهای مختلف دنیا بر بخش کشاورزی نیز اثر گذاشته است. شاید این نوع موضوعات بر سایر بخش‌های صنعتی نیز اثرگذار بوده باشد اما برخی کارهای تحقیقاتی حکایت از اثرپذیری بالای بخش کشاورزی دارد، یا در بخش دیگر تغییرات مداوم قیمت محصولات کشاورزی مساله دیگری بوده که به‌شدت بر بازار محصولات کشاورزی اثر گذاشته است.

ظرفیت حکمرانی آب، سطح قابلیت یک جامعه را برای پیاده‌سازی تدابیر اثربخش آبی به وسیله سیاست‎ها، قوانین، نهادها، مقررات و ساز و کارهای رعایت قوانین نشان می‌دهد. بدون سیاست روشن، پی‌ریزی نظام منسجم قوانین دشوار  است؛ بدون ساختار حقوقی تثبیت‌شده و روشن، نهادها دشوار بتوانند بدانند چگونه باید عمل کنند؛ و بدون نهادهای اثربخش، اعمال و رعایت قانون احتمالاً تضعیف خواهد شد.

نگاهی به نتایج پژوهش «آینده پژوهی ایران 1396»؛

براساس پژوهش انجام شده توسط مرکز «آینده‌بان»، مسأله «تأمین آب» و «پیامدهای بحران آب» در میان نخبگان 5 حوزه؛ اقتصادی، محیط زیستی، سلامت، علم و فناوری و اجتماعی جزو 7 مسأله اول و اساسی کشور در سال 96 است، این در حالی است که این امر همچنان نتوانسته در زمره 7 مسئله اساسی و دغدغه نخبگان حوزه فرهنگ و سیاست قرار گیرد.

اخیراً یک پروژه «آینده پژوهی ایران 96» توسط گروه تحقیقاتی «آینده بان» با نظارت و راهبری مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری انجام شده که براساس آن «بحران تأمین آب» رتبه دوم را در بین 100 مسأله اصلی کشور به خود اختصاص داده است.

در این پژوهش که ماحصل گردآوری نظرات ده‌ها متخصص، اتاق‌های فکر استانی (28 استان کشور)، نظرسنجی از شهروندان، پایش اخبار رسانه‌های آنلاین، داده کاوی، پویش گزارش‌های علمی کشور و پویش گزارش‌های بین المللی است حدود 100 مسأله اساسی و مهم کشور احصا شده که براساس آن «ضرورت اصلاحات ساختاری اقتصادی» در رتبه اول مسائل اساسی کشور در سال 96 و پس از «بحران تأمین آب» قرار دارد.

به علت تغییرات آب و هوایی طبیعی یا تغییرات آب و هوایی، احتمال وقوع شرایط شدید آب و هوایی افزایش می یابد. تاثیرات شامل خشکسالی های مکرر و شدید، که بر زندگی میلیون ها نفر تاثیر می گذارد و باعث زیان های اقتصادی زیادی می شود. برنامه مدیریت یکپارچه خشکسالی (IDMP) راهنمایی ها و دستورالعمل هایی را برای جوامع، کشورها و مناطق تحت تاثیر خشکسالی از طریق مرکز خدمات جامع مدیریت خشکسالی ارائه می دهد.

 همواره بحث امنیت در ابعاد گسترده به عنوان بنیادی‌ترین حقوق بشر مورد توجه همه جوامع بین‌الملل بوده است. این مهم در مواجهه با جمعیت رو به رشد کنونی و تشدید بهره‌برداری از ذخایر محدود و تجدیدناپذیر، به صورت خاص در دو بعد امنیت آب و غذا، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. از این‌رو قبل از پرداختن به موضوع لازم است تعریفی درباره این دو مفهوم ارائه شود. بنا به تعریف بانک جهانی، امنیت غذایی «دسترسی همه مردم در تمام اوقات، به غذای کافی برای داشتن یک زندگی سالم» است که دارای سه محور اصلی «موجود بودن غذا»، «دسترسی به غذا» و «پایداری در دریافت غذا» است. بنابراین در هسته امنیت غذایی، دسترسی به غذای سالم و تغذیه مطلوب مطرح است. دسترسی به مواد غذایی به عرضه آن وابسته است، از این‌رو امنیت غذایی وابسته به یک سیستم غذای سالم و پایدار است. 

در اقتصاد امروز نسخه‌ها و مسیرهای مختلفی برای توسعه و رشد اقتصادی در برابر سیاست‌گذاران کشورهای مختلف، همچنین مدیران بنگاه‌های اقتصادی قرار دارد. مسیرهایی که شاید در بسیاری از آنها سطوح و انواعی از توسعه برای اقتصاد فراهم می‌شود، اما مسئله‌ای که در اینجا بسیار مهم است، میزان کارآیی این روش‌ها در مقایسه با یکدیگر است که سرعت‌ها یا نرخ‌های مختلفی از رشد و توسعه اقتصادی را محقق می‌کند. با توجه به رقابت شدید که از آن به جنگ اقتصادها یاد می‌شود این سرعت و نرخ رشد مساله‌ای بسیار حیاتی است. گاهی برخی مسیرها به‌رغم ایجاد توسعه اقتصادی، نمی‌توانند فاصله یک اقتصاد یا یک بنگاه را با اقتصادها و بنگاه‌های قدرتمندتر کاهش دهند و حتی ممکن است باعث افزایش این فاصله نیز بشوند؛ بنابراین یافتن بهترین مسیر توسعه امری حیاتی است.

طبق آمارهای رسمی و به اعتقاد کارشناسان ایران در آستانه بحران آب به سرمی برد و طی سال های آینده تامین آب به یکی از بزرگ ترین چالش های کشور در بسیاری از استان ها، شهرها و مناطق تبدیل خواهد شد. ایران از نظر جغرافیایی دربخش نیمه خشک و خشک جهان قرارگرفته به شکلی که میانگین بارش درایران حدود 250 میلیمتراست درحالی که میانگین جهانی حدود 850 میلیمتراست یعنی بیش ازسه برابر ایران. دراین گزارش تلاش شده تا به بحران ها و تنش های سیاسی و اجتماعی پیش روی ایران در داخل و خارج از مرزها درارتباط با کمبود آب پرداخته شود و نقش منابع آب در توسعه صنعتی و اقتصادی کشور مورد توجه و بررسی قرار گیرد.  

به گزارش انتخاب، حدود دوهزار نفریک پارچه دراستادیوم فریاد می زدند:«آب نداریم، آب نداریم». محمود احمدی نژاد رئیس جمهور سابق درسالروزآزاد سازی خرمشهربه این شهرسفرکرده بود اما به نوشته خبرگزاری ها نه خبری از استقبال خیابانی بود ونه جمعیت چندانی دراستادیوم جمع شده بودند،کسانی هم که برای سخنرانی آمده بودند دائم به نشانی اعتراض فریاد می زدند :« بیکاریم، بیکاریم» و «شعار بسه، آب نداریم، آب نداریم».

قائم ‌مقام وزیر نیرو با بیان اینکه در نیمی از دشت‌های کشور وضعیت ممنوعیت مصرف آب وضع شده و جز دشت‌های ممنوعه هستند، گفت: ذخایر زیرزمینی آب از ۱۳۰ به ۱۰۰ میلیارد متر مکعب کاهش یافته است.

ستار محمودی امروز در نوزدهمین همایش ملی بهداشت محیط و توسعه پایدار با بیان اینکه آمار می‌گوید که تا سال ۲۰۵۰ میلادی حدود ۵۵ درصد نیازهای آبی بشر از منابع آب زیرزمینی استحصال می‌شود، گفت: اگر به همین صورت ادامه یابد، حدود ۷۰ درصد کشورهای جهان به نوعی با تنش آبی مواجه خواهند شد.

قائم مقام وزیر نیرو با اعلام اینکه سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۵ میلادی به عنوان اهداف هزاره سوم با حضور ۱۱۹ کشور جهان مصوباتی داشت تا به بیشترین عارضه‌هایی که گریبانگیر بشر است، بپردازد، تصریح کرد: سازمان ملل مصمم شده تا در برنامه‌های خود سه هدف اصلی شامل ریشه کنی فقر و گرسنگی، کاهش مرگ و میر کودکان و تضمین پایدار محیط زیست را در دستور کار قرار دهد.