اهداف توسعه پایدار SDGs - Agenda 2030 بر اساس یافته های علوم طبیعی و اجتماعی و سایر زمینه ها در مورد اجرای تغییرات لازم به منظور اطمینان از بقا و سعادت همه مردم و انواع زندگی در کره زمین است. در طی یک جلسه فضای باز که توسط انجمن بین المللی مهندسی و تحقیقات محیط زیست آبی (IAHR) طی سی و دومین نشست سازمان ملل و آب در ژانویه 2020 در رم پیشنهاد شد، بحث در مورد SDG ها و نقش چند رشته ای مهندسی آرد رونق گرفت و سرانجام به یک مقاله سفید درباره نقش مهندسان در تلاش برای دستیابی به SDG 6.

فهرست خدمات مطالعات اجتماعی طرح‌های آب و انرژی

در ماه‌های اخیر دو اتفاق مهم در جهت اعمال رویکرد علوم اجتماعی در طرح‌های توسعه و مدیریت آب و انرژی رخ داد که به اندازه اهمیت آن برجسته نشد. اول تصویب و ابلاغ آیین‌نامه تهیه و تدوین پیوست‌های اجتماعی در طراحی کلیه برنامه‌های کلان توسعه‌ای، ملی و بومی توسط هیئت وزیران در جلسه مورخ 1/4/1399 به عنوان نقطه عطفی برای اتخاذ رویکردهای اجتماعی در طرح‌های توسعه‌ای، بود. دوم، اقدام وزیر نیرو در ابلاغ بخشنامه «فهرست خدمات اجتماعی طرح‌های وزارت نیرو»، که بر تغییر  فرایندها و محورهایی برای بهبود حکمرانی آب در سطح طرح‌ها و پروژه‌ها تمرکز دارد، در تاریخ 30/4/1399 بود. این دو اتفاق را باید به فال نیک گرفت و به عنوان نقطه اتکایی در نظام فنی و اجرایی کشور برای تقویت سازوکارهای اجتماعی طرح‌ها و پروژه‌های آب و انرژی آن را تقویت و اجرایی کرد.

معرفی سامانه ساتع (سامانه اجرایی تقاضا و عرضه پژوهش و فناوری)

بر اساس بند ح تبصره ۹ قانون بودجه سال ۱۳۹۹ کل کشور، شرکت­ها، بانک­ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت مندرج در پیوست شماره (۳) قانون مذکور، مکلفند در اجرای تکالیف قانونی مربوط، حداقل چهل درصد(۴۰٪) از هزینه امور پژوهشی خود مندرج در آن پیوست را در مقاطع سه ­ماهه به میزان بیست و پنج درصد(۲۵٪)، به حساب خاصی نزد خزانه­ داری کل کشور واریز کنند تا در راستای حل مسائل و مشکلات خود از طریق توافق­نامه با دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی اعم از دولتی و غیر دولتی و جهاد دانشگاهی و در قالب طرح(پروژه)های کاربردی، عناوین پایان­ نامه­ های تحصیلات تکمیلی، طرح(پروژه)های پسادکتری و طرح(پروژه)های تحقیقاتی دانش‌آموختگان تحصیلات تکمیلی غیرشاغل به مصرف برسانند.

بستر آن قسمت از رودخانه، نهر یا مسیل است که در هر محل با توجه به آمار هیدرولوژیک و داغاب و حداکثر طغیان با دوره برگشت 25 ساله (یا بیشتر) تعیین می شود. پس از بستر، حرایم کمی و کیفی قرار دارند، به طوری که حریم کمی که عرض آن از یک تا بیست متر می باشد، از منتهی الیه حد بستر محاسبه می شود. به طور مشابه حریم کیفی نیز بر اساس تراز افقی از منتهی الیه بستر برای رودخانه ها، نهرها و مسیل ها و از منتهی الیه خط ساحلی ناشی از حداکثر تراز آب برای سایر پهنه های آب سطحی و با هدف حفاظت از کیفیت آب محاسبه می شود.

داشتن منابع آب سالم پیش نیازی ضروری و اساسی برای حفظ کیفیت محیط زیست و رشد و توسـعه اقتصـادی، سیاسـی، اجتماعی و فرهنگی جوامع انسانی است. بسیاری از سکونتگاه های انسان در نزدیکی و کنـار منـابع آب قـرار دارنـد و ایـن منـابع تامینکننده نیازهای آبی انسان و در بسیاری از مواقع دریافتکننده زایدات انسانی (فاضلابها و پسماندها) و روانابهـا بـه شـمار میروند که اثرات سوء بسیاری بر محیط زیست طبیعی و انسانی در پی دارد. در این میان حریم کیفی منابع آب سـطحی یکـی از نیازهای ضروری مدیریت منابع آب و محیط زیست اسـت کـه کارکردهـای متعـددی از جملـه حفاظـت اکوسیسـتم آبـزی و کنارآبزی، جلوگیری از تخریب ساحل و بستر رودخانه، بهبود کیفیت آب (توسط گیاهان کنارآبزی و آبزی)، کـاهش بـار آلـودگی ورودی از منابع غیرنقطه ای، بهبود مدیریت مخاطرات ناشی از حوادث و سوانح آلـودگی دارد. بـا توجـه بـه گسـتردگی عوامـل تاثیرگذار بر منابع آب و لزوم کنترل آن جهت جلوگیری از آلودگی و آسیبهای زیست محیطی وارده و حفاظت و کنتـرل آلودگی منابع آب سطحی تعیین و کنترل نواحی میانگیر یا حریم کیفی در قالب قـوانین و دسـتورالعملی مـدون ضـروری است.

تصور کنید برای رسیدگی به امور اجرایی، ترازویی مستقر شود، ترازویی برای رسیدگی، سنجش و داوری سیاست‌ها و طرح‌های عمومی، برای استفاده مشترک سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و حوزه ستادی وزارت نیرو و البته افکار عمومی. یک طرف ترازو، پیش‌بینی جنبه‌های مثبت و طرف دیگرش، پیش‌بینی جنبه‌های منفی، تا برای عموم روشن باشد که وضعیت تراز و میزان آثار مثبت و منفی طرح چگونه است. تصور برپاکردن چنین ترازویی، با موازین و وزن‌های مشخص، برای اقامه «قسط» در جامعه، پاسخ‌گویی به یک نیاز تاریخی در ‌این سرزمین است. اگر هم چنین ترازویی توسط دولت مستقر نشود، حوزه عمومی ‌خود آن را برپا می‌سازد و با آن، میزان‌بودن اعمال را به داوری می‌نشیند.

مناطق روستایی غالباً از منابع کلیدی تأمین آب شهری قلمداد می‌شوند، در نتیجه، فشار برای بازتخصیص افزایش می‌یابد و کانون‌های بالقوه بحرانی رقابت بر سر آب را میان شهرها و کشاورزی پدید می‌آید. تا چه اندازه بازتخصیص آب از مناطق روستایی به شهری، اثربخش و عادلانه است، و از تجربه جهانی چه آموخته‌ایم؟ این گزارش، پیشران‌ها، فرایندها، نگرش سیاسی، و نتایج بازتخصیص را بر پایه مرور نوشتارها و تحلیل عمیق‌تر چهار نمونه که دولت‌ها حجم‌های نسبتاً زیاد آب را از مناطق روستایی به شهری جابجا کرده‌اند بررسی می‌کند.

باران های شدید فصلی باعث جاری شدن سیلاب و رودخانه ها، از جمله رود نیل در خارطوم پایتخت و شهر دوقلوی آن امدورمان شده است و هزاران آواره داخلی، پناهندگان و جوامع میزبان سودان را تحت تأثیر قرار داده است. سطح بهداشت و بهداشت به دلیل طغیان توالت ها و منابع آب آلوده به شدت سقوط کرده و از انجام اقدامات لازم پیشگیری از COVID-19 مانند شستشوی منظم دست جلوگیری می کند.

تقریباً 120،000 نفر در اثر جاری شدن سیل در اثر بارندگی شدید در سراسر چاد در ماه منتهی به آواره شده اند. حداقل 32،000 نفر از افراد آسیب دیده در پایتخت، N'Djamena هستند. بسیاری از افرادی که خانه هایشان تخریب شده است همچنان به پناهگاه و کمک اضطراری نیاز دارند.

حوضه های فرامرزی تقریباً 60٪ از منابع آب شیرین را تشکیل می دهند و حدود 40٪ از جمعیت جهان را تأمین می کنند. مدیریت این منابع مشترک آب برای منافع جمعیت هر کشور، به ویژه فقیرترین جوامع، نیاز به همکاری دقیق دارد. مشارکت جهانی آب و شبکه جهانی منابع مالی و تسهیلات جهانی محیط زیست، منابع آب جهانی و شبکه منابع جهانی، یک دوره آنلاین در مورد حکومتداری برای آبهای شیرین فرامرزی را آغاز کرده اند.

روز به روز، حساب انرژی بسیاری از تصفیه خانه های فاضلاب دانمارکی بهتر و بهتر به نظر می رسد. در نتیجه، بسیاری از شرکت های فاضلاب با خودکفایی بالقوه انرژی به آینده می پردازند. فاضلاب به طور فزاینده ای در حال تبدیل شدن به منبعی است که می تواند مورد استفاده قرار گیرد و به انتقال سبز کمک کند - به لطف فناوری های جدید و تفکر نوآورانه. از یک طرف، فناوری های جدیدی که باعث صرفه جویی در انرژی و کارایی بیشتر انرژی گیاهان می شوند، بطور مداوم اجرا می شوند. از طرف دیگر، روش های جدید تولید انرژی - به عنوان مثال بیوگاز - به طور مداوم بهره وری را در بخش افزایش می دهد.

این ضابطه با عنوان « شرح کلی خدمات پایش کیفیت آب‌های زیرزمینی» بر اساس ضابطه شماره 620 «دستورالعمل پایش کیفیت آب‌های زیرزمینی» تهیه شده است و شامل داده‌ها و اطلاعات موردنیاز و اقدامات و فعالیت‌های مربوط به تهیه و اجرای برنامه‌های پایش برای اهداف مختلف می‌باشد. از آنجاکه پایش و ارزیابی کیفیت آبهای زیرزمینی بهویژه در مناطق با اقلیم خشک و نیمـه خشـک اهمیـت ویـژه ای دارد، این شرح خدمات به دنبال ضابطه «دستورالعمل پایش کیفیت آبهای زیرزمینی» که در سـال 1391 تهیـه و ابـلاغ گردید، بهمنظور بیان رئوس و شرح فعالیتهایی که مجریان برنامههای پـایش کیفیـت منـابع آب زیرزمینـی بایسـتی در طراحی و اجرای صحیح برنامه های پایش در نظر بگیرند، تهیه شده است. 

موضوع تامین مالی در پروژه های عمرانی و دولتی کشور یکی از دغدغه های اساسی و جدی در سطح ملی به شمارمیرود؛ در این راستا یکی از راهکارهای پیشنهاد شده توسط مراجع تصمیم گیری از جمله مجلس شورای اسلامی وسازمان برنامه و بودجه کشور، استفاده از مشارکت های عمومی و خصوصی به عنوان یکی از روشهای تجربه شده و موثردر سطح بین المللی میباشد و در حال حاضر تعداد قابل توجهی قراردادهای مشارکت عمومی و خصوصی در سطح کشوربه ویژه در بخش آب و فاضلاب منعقد گردیده است. 

در آلمان آوریل معمولاً یکی از مرطوب ترین ماه ها است. در این سال، این کشور فقط 5٪ از بارش معمول خود را دریافت کرده است و رودخانه راین که به عنوان مهمترین مسیر تجاری در آلمان کار می کند، در آستانه خشک شدن است. دو سال پیش، یک دوره خشکسالی مشابه عبور کشتی های صنعتی را کاملاً مختل کرد. راین از مهمترین مناطق صنعتی اروپا عبور می کند و طبیعتاً این اختلال تأثیر مستقیمی بر کارخانه ها و شرکت ها داشت زیرا کالاها و منابع در صف انتظار بودند. مشاغل مجبور به سرمایه گذاری در وسایل حمل و نقل دیگر و آماده شدن برای شرایط مشابه در آینده شدند.

چرا آب دیجیتال؟

چالش های بزرگ آب در زمان ما، یعنی تغییر آب و هوا، رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی، و زیرساخت های مسن و بسیار تحت فشار، فشار قابل توجهی بر شبکه های آب وارد می کنند. صنعت آب و به ویژه خدمات آب و برق برای انطباق با تقاضاهای ظهور یک محیط پویا، بسیار منظم و رقابتی در شرایط تغییر آب و هوا، باید سازگار شود. در چنین محیطی، شرکت های آب رسانی باید به ارائه خدمات ضروری از جمله آب آشامیدنی ایمن و ایمن، مدیریت آب باران و مدیریت فاضلاب ادامه دهند.

مسئله آب در ایران جدی است. با برجسته‌شدن این مسئله وخیم، کنشگران و متخصصان رشته‌های مختلف دست به کار ارائه راهکار شدند و چندین سال است که کار ارائه طریق‌ها در فضای عمومی سکه شده است؛ تا حدی که حتی کسانی که تجربه اندکی هم در این موضوع از دید شناخت شرایط و پیشینه مسائل دارند، به‌راحتی خود را در جایگاه نقد و تبیین سیاست و راهکارها می‌بینند. این رویکرد به آن باور تکیه دارد که لوح آب، سفید است و نقطه شروع تاریخ آب از امروز.

منطقه دره Happy در هنگ کنگ، که توسط زمین های تپه ای احاطه شده است، در هنگام بارندگی های شدید با سیلاب مکرر روبرو می شود. به منظور مقابله با مسئله سیلاب با کمترین مزاحمت برای فعالیت های عمومی و تجاری در یکی از مناطق پرترافیک در هنگ کنگ، بخش خدمات زهکشی (DSD) از منطقه ویژه اداری هنگ کنگ یک طرح ابتکاری حفاظت از سیل را ایجاد کرده است. این طرح شامل ساخت یک مخزن غول پیکر ذخیره سازی زیرزمینی، با ظرفیت 60،000 متر مکعب، در زیر زمین تفریحی Happy Valley موجود است که در هنگام بارندگی شدید قبل از تخلیه به سیستم زهکشی پایین دست، به طور موقت آب طوفان را ذخیره می کند تا خطرات سیل را کاهش دهد.

با وجود برخی پیشرفت ها در زمینه افزایش دسترسی به خدمات آب با مدیریت ایمن در کشورهای در حال توسعه، طبق گزارش سنتز سازمان ملل SDG 6 در سال 2018 در مورد آب و فاضلاب، دنیا در مسیر دستیابی به SDG 6 (آب پاک و بهداشت برای همه تا سال 2030) نیست. این تا حدی به این دلیل است که شرکت های آب در کشورهای در حال توسعه با طیف وسیعی از چالش های مرتبط با یکدیگر روبرو هستند که برای غلبه بر آنها تلاش می کنند:

وضعیت بهداشت جهانی کنونی ما را به سمت شکل های جدید همکاری و همچنین ملاقات با یکدیگر سوق داده است. IWA شبکه متخصصان آب است که مایل به تعامل با یکدیگر و تبادل تجربیات و چالش های حرفه ای و بخشی هستند. در سال 2020 انجمن ارتباطات آنلاین خود را بیشتر توسعه داده است تا اعضای آن بتوانند از شبکه غنی و متنوع بهره مند شوند. آنلاین جایگزین فعلی ملاقات حضوری است. تعامل با همسالان به یک سفر دیجیتالی تبدیل شده است. دور هم جمع شدن دیگر بحث سفرهای فیزیکی و بازدیدهای قیاسی نیست.

در قسمت 3 این مجموعه، من به طور خلاصه در مورد چگونگی تفسیر مجموعه داده های پیشنهادی و نحوه تعیین شرایط آب و هوایی "مرطوب تر" یا "خشک تر" بحث کردم. دو سوال باقی مانده است که باید پاسخ داده شود، که شامل شناسایی خطرات و حوادث خطرناکی است که تحت تأثیر "مرطوب تر" یا "خشک تر" قرار می گیرند و اینکه چگونه این نتیجه گیری می تواند در روند WSP لحاظ شود.